Rineke Dijkstra ontving afgelopen jaar de prestigieuze Hasselblad Award voor oeuvre. Dijkstra fotografeert portretten van vaak jonge mensen. Wat maakt haar werk zo bijzonder? En waarom zijn Nederlanders zo goed in portretfotografie?
Begin jaren 90 maakt Rineke Dijkstra een serie strandportretten. Adolescenten, soms kinderen nog, die onzeker over hun lichaam en hun houding zijn vastgelegd. Door de blik recht in de camera, word je als toeschouwer direct geconfronteerd met hun kwetsbaarheid. Je moet je verhouden tot hun blik en voelt daardoor met hun onzekerheid mee.
Kwetsbaarheid
Het lijkt op het eerste gezicht simpel om foto’s te maken van pubers in badkleding op het strand. Maar de serie van Rineke Dijkstra vereist veel werk en voorbereiding. Neem nou het Amerikaanse meisje bovenaan in de oranje bikini, Dijkstra heeft haar nauwelijks aanwijzingen gegeven. Ze staat heen en weer te bewegen, te zoeken naar een houding. Dit is goed te zien aan de sporen in het zand.
Dijkstra werkt met een grote analoge camera en is veel tijd bezig met het berekenen van het goede licht en het wisselen van negatieven. Hierdoor ontspannen haar modellen zich en zoeken een natuurlijkere houding. Dit moment probeert Rineke Dijkstra te vangen, als haar modellen de gemaakte posen loslaten. Het Amerikaanse meisje in de oranje bikini toont haar onzekerheid in haar blik. Een Pools meisje in een groen badpak vindt ontspanning in haar houding.
Andere series
Rineke Dijkstra maakt foto’s van jonge mensen omdat deze groep nog vol in ontwikkeling is en zoekende naar hun eigen houding en persoonlijkheid. Zo volgde ze voor een andere serie Olivier Silva, een Franse jongen die zich aansloot bij het vreemdelingenlegioen. Dijkstra maakte ieder jaar een foto. Je ziet hierdoor zijn ontwikkeling. Van een voorzichtige jongen die schuchter in de camera kijkt, zie je Silva een volwassen vastberaden man worden.
Een andere beroemde serie van Dijkstra’s hand is de serie jonge moeders die net van een kindje zijn bevallen. De kwetsbaarheid van moeder en kind en lichamen die nog niet van de bevalling zijn hersteld zijn zeer confronterend.
Nederlandse Portretkunst
Rineke Dijkstra is slechts één van Nederland’s vele succesvolle portretfotografen. Hans Eijkelboom toont in zijn serie ‘Identiteiten’ de vele overeenkomsten tussen toevallige voorbijgangers. Net als bij Rineke Dijkstra gaat het hier niet om de individueel geportretteerde. Waar Dijkstra zoekt naar kwetsbaarheid, laat Eijkelboom juist de houding en uitstraling zien die deze kwetsbaarheid moet verbergen.
Andere Nederlandse portretfotografen laten zien dat kunst en commercieel werk soms dichtbij elkaar liggen. Erwin Olaf, Vivianne Sassen en Anton Corbijn maken commerciële portretkunst, maar hebben ook ruimte voor vrije portretseries om grotere thema’s aan te snijden. Juist in hun eigen werk gaat het niet zo zeer om degene die wordt geportretteerd, maar juist om het grotere verhaal. Net zoals bij de strandportretten van Rineke Dijkstra, waarin de serie van meisjes vooral het gevoel van kwetsbaarheid en onzekerheid laat zien.
Hedendaagse Kunstenaars
Marina Abramovic – El Anatsui – Georg Baselitz – Christian Boltanski – Mark Bradford – Hans Broek – Judy Chicago – Christo – Tacita Dean – Rineke Dijkstra – Olafur Eliasson – Shepard Fairey – Guerilla Girls – Antony Gormley – Philip Guston – Zhang Huan – On Kawara – Natasja Kensmil – William Kentridge – Anselm Kiefer – Edward Kienholz – Jeff Koons – Yayoi Kusama – Kerry James Marshall – Yasuma Morimura – Otobong Nkanga – Chris Ofili – Claes Oldenburg – Trevor Paglen – Marcel Pinas – Neo Rauch – Robert Rauschenberg – Gerhard Richter – Jenny Saville – Richard Serra – Yinka Shonibare – Elias Sime – Robert Smithson – Luc Tuymans – Bill Viola – Kara Walker – Isabella Werkhoven – Kehinde Wiley – Yin Xiuzhen
ik ben dol op foto’s, m.n. op zwart-wit foto’s. maar de foto’s van Rineke Dijkstra zijn aan mij volstrekt niet besteed. Ik heb het meest de indruk dat het om een goed geregisseerd PR-dingetje gaat, al die indruk voor deze mevrouw.