De Brits-Nigeriaanse kunstenaar Yinka Shonibare werkt met typisch Afrikaanse stoffen. Zijn beelden wijzen de toeschouwer op de verbondenheid van de Europese en Afrikaanse cultuur. Zo wordt het gekleurde Afrikaanse textiel veel geproduceerd in Nederland. De felgekleurde stoffen zijn een lust voor het oog, maar hebben ook een koloniaal zwart randje.

Begin jaren 60 werden in rap tempo veel Afrikaanse landen onafhankelijk. Om zich af te zetten tegen de Westerse overheersers, kwamen in West-Afrika felgekleurde gewaden in de mode. De vrolijke patronen en kleuren werden gezien als ‘typisch Afrikaans’ en waren zo een symbool van de onafhankelijkheid.

Dutch Wax

Ironisch genoeg werden de Afrikaanse stoffen geproduceerd in Europa. Het Nederlandse bedrijf Vlisco (naar P. Fentener van Vlissingen & Company) is de grootste leverancier van het felgekleurde textiel. Vlisco, gevestigd in Helmond, begon in 1852 om het Indonesische batik te imiteren en te exporteren naar Nederlands-Indië. Maar sinds het einde van de 19e eeuw is Afrika de belangrijkste afzetmarkt. Het textiel staat in Afrika daarom bekend als “Dutch wax”.

De Brits-Nigeriaanse kunstenaar Yinka Shonibare werd getroffen door de ironie van de Dutch wax. Hij verbaasde zich over hoe een koloniaal product kon uitgroeien tot een symbool van de Afrikaanse identiteit. In 1994 maakte hij 50 schilderijtjes van ‘Afrikaanse stoffen’ onder de titel “Double Dutch”. Hij bracht de ironie van de stoffen zo onder de aandacht.

Yinka Shonibare

Double Dutch werd meteen aangekocht door de rijke kunstverzamelaar Charles Saatchi. Sindsdien groeide Yinka Shonibare uit tot één van de belangrijkste hedendaagse Afrikaanse kunstenaars. De Dutch wax werd zijn handelsmerk. Soms zijn de werken een aanklacht tegen het Europese kolonialisme. Zoals in Scramble for Africa (boven dit artikel), waarin de Europese wereldmachten Afrika verdeelden. De beeldengroep toont staatslieden in Dutch wax gekleed, terwijl ze tijdens de Conferentie van Berlijn (1884-85) om een tafel zitten met een grote kaart van Afrika.

Maar vaak benadrukken zijn beelden vooral de verbondenheid van de Afrikaanse en Europese cultuur. In British Library drukte hij in bladgoud de namen van immigranten op 2.700 boeken. Hij laat zo zien dat migratie een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de Britse cultuur en geschiedenis. Tussen de namen staan Winston Churchill, Shirley Bassey en Helen Mirren. Sommige boeken zijn onbeschreven om te laten zien dat het immigratieverhaal in Groot-Brittannië nog steeds wordt geschreven.

Traditie

Shonibare plaatst zijn kunst nadrukkelijk in de Europese traditie. In een serie beelden maakte hij 18e en 19e eeuwse Europese schilderijen na. Het rijke Engelse echtpaar Andrews, dat rond 1750 geschilderd werd door Thomas Gainsborough, werd door Shonibare aangekleed in Dutch wax. De schilderijen die Shonibare koos, tonen de Europese upperclass, die mede dankzij het kolonialisme rijk kon worden.

De beelden van Shonibare tonen onthoofde mensen. Is dit een ironische verwijzing naar de Franse revolutie, waar diezelfde upperclass onder de guillotine terecht kwam? Of benadrukt het onpersoonlijke van de beelden juist dat het niet om de individuen gaat? De hele Europese samenleving was indirecte betrokken of afhankelijk van het kolonialisme.

Verbondenheid

De werken van Yinka Shonibare doen je nadenken over de zwarte randen van het verleden, maar tonen vooral de verbondenheid van de Afrikaanse en Europese geschiedenis. Afrikaanse stoffen komen uit Nederland en de bekende Britten komen uit Afrika. We praten veel over identiteit en oorspronkelijkheid, maar bestaat dit soort authenticiteit nog in een globaliserende samenleving?