David als Meesterproef voor Renaissancekunstenaars

Donatello, Michelangelo, Verrocchio, Ghiberti, alle grote beeldhouwers van de Renaissance maakten een David. Waarom was deze reuzendoder uit de Bijbel zo geliefd in Florence? Op onze Reis door de Renaissance stoppen we opnieuw in Florence voor de beeldhouwkunst!

Wie tegenwoordig de grandeur van de Dom, het Uffizi en Palazzo Vecchio ziet, kan bijna niet meer voorstellen dat Florence ooit een klein nietig stadstaatje was in de Toscaanse heuvels. Toen de republiek Florence in de 12e eeuw ontstond, werd de stad omgeven door grote machtsblokken: Pisa, Venetië, de Pauselijke Staten. Florence was de Calimero van Italië.

De inwoners van Florence voelden zich daarom verbonden met het bijbelse figuur David. Deze herdersjongen versloeg de reus Goliat en werd zo koning van de Israëlieten. David raakte Goliat met een steen tegen het voorhoofd en onthoofdde hem met een zwaard. David werd het symbool van hoe het kleine Florence zijn veel machtigere vijanden kon verslaan.

Beelden

Op het einde van de Middeleeuwen kwam er hernieuwde aandacht voor de klassieken. Architect Filippo Brunelleschi leidde de eerste opgravingen in Rome. Er werden talloze Romeinse beelden teruggevonden. Hierdoor ontstond er een opleving van de beeldhouwkunst. Stadsheld David was een ideaal onderwerp om in klassieke stijl uit te beelden. Hoewel Florence ondertussen Pisa en Siena had verslagen en helemaal geen zwakke staat meer was, bleef David het symbool van de stad.

Donatello’s David was rond 1440 het eerste geheel vrijstaande bronzen beeld van de Renaissance. Het beeld toont een rustige androgyne jongeman, met het hoofd van Goliat aan zijn voeten. Donatello’s David is een ideaalbeeld, alsof de strijd met Goliat hem geen kracht heeft gekost. Andrea del Verrocchio maakte 30 jaar later een realistischere versie van David. Nog steeds als jongeman, maar nu aangekleed en met een actievere houding.

Michelangelo

Michelangelo kiest een andere aanpak dan Donatello en Verrocchio om David weer te geven. In plaats van David te tonen na zijn overwinning met het hoofd van Goliat tussen zijn voeten, laat Michelangelo David zien vóór zijn gevecht met Goliat. David lijkt op het punt te staan de beslissing te nemen om met Goliat te strijden. Gaat hij vechten of vluchten? Zijn gefronste voorhoofd en strakke nek laten de spanning van het moment zien.

Maar Michelangelo’s David is meer dan een uitbeelding van een Bijbelverhaal. Michelangelo’s David toont het ideale mannenlichaam. Michelangelo benadrukt de ideale schoonheid door David in een klassieke houding te plaatsen. De heupen en schouders hebben tegenovergestelde hoeken, waardoor de romp een s-curve krijgt.

Florence

Dankzij Donatello, Verrocchio en Michelangelo had de beeldhouwkunst in Florence een enorme vlucht genomen. Nergens ter wereld werden zulke schitterende beelden gemaakt als in de Toscaanse stad. Navolgers als Benvenuto Cellini en de Vlaming Giambologna kwamen daarom naar Florence om hun atelier te openen. In de stijl van hun voorgangers maakten zij ook beelden van Bijbelse en mythologische figuren.

Vanuit Florence verspreidde de Renaissance beeldhouwkunst zich over Italië. Florentijnse meesters bleven lange tijd de beste in hun vak. Ook beeldhouwer Pietro Bernini kwam uit Florence. Zijn zoon Gian Lorenzo Bernini zou de beeldhouwkunst nog dynamischer maken in Rome. Bernini beeldt niet langer de ideale man uit, maar kiest voor dramatiek en dynamiek. Ook Bernini maakte een David! Zijn versie kent een detail en beweging die typisch is voor het begin van de Barok.