Hoe Michelangelo, Bernini en Mussolini het uiterlijk van de Sint Pieter bepaalden

Rond 1500 gaf de paus Julius II de opdracht voor de bouw van de Sint Pietersbasiliek in het Vaticaan. Honderden jaren lang werkten de grootste kunstenaars en architecten aan dit prestigeproject. Bramante, Raphael, Michelangelo, Bernini en zelfs Mussolini hebben bepaald hoe de belangrijkste kerk ter wereld er uitziet!

In de eerste eeuw liet keizer Nero op zijn paardenrenbaan op gruwelijke wijze christenen vermoorden. Hier kwam ook de apostel Petrus, de eerste paus, om het leven. In 3e eeuw liet de eerste christelijke keizer Constantinus daarom een basiliek bouwen op deze plek: de Sint Pietersbasiliek. Ruim 1000 jaar deed de oude Sint Pieter dienst, maar eind 15^e eeuw was het gebouw in verval geraakt. Pogingen van de beroemde Florentijnse architecten Leon Battista Alberti en Bernardo Rosselino om de kerk te renoveren haalden niets meer uit.

Oude Sint Pieter

Nieuwe Sint Pieter

Een nieuwe kerk

Medici-paus Julius II gaf in 1505 daarom de opdracht om de oude Sint Pietersbasiliek plat te gooien en een nieuwe kathedraal te bouwen. Hij schreef een competitie uit om de nieuwe kerk te ontwerpen, die werd gewonnen door architect Donato Bramante. Bramante bedacht een kerk in de vorm van een Grieks kruis, een kruis met gelijke armen. Hier bovenop zou een grote koepel geplaatst worden.

Een grote koepel was destijds een technisch hoogstandje, dat alleen nog was toegepast in Florence. Voor de Duomo had Filippo Brunelleschi een grote koepel gemaakt, door het ontwerp van het Pantheon in Rome te bestuderen. Bramante wilde op de koepel net als op Brunelleschi’s Duomo een lantaarn-torentje bouwen. Alles had een perfecte symmetrie volgens de idealen van de Renaissance.

Domenico Cresti – Michelangelo presenteert de koepel van de St Pieter

Tien architecten voor de Sint Pieter

De bouw van de Sint Pietersbasiliek zou uiteindelijk 120 jaar in beslag nemen. Vele beroemde architecten waren bij de bouw betrokken. Na de dood van Bramante werd Raphael in 1514 aangesteld als opvolger. Hij besloot het ontwerp aan te passen en introduceerde een schip met zijkapellen. Maar ook Raphael overleed snel en zijn opvolgers maakte weer hun eigen aanpassingen.

Toen Michelangelo in 1547 hoofdarchitect werd van de Sint Pieter, keerde hij terug naar het oorspronkelijke ontwerp van Bramante. Hij wilde een kerk in de vorm van een Grieks kruis met een gigantische koepel, die van alle kanten te zien zou zijn. Michelangelo’s plan werd door zijn opvolgers grotendeels in tact gehouden, totdat Carlo Maderno de leiding kreeg.

Maderno herintroduceerde het schip, zodat een Latijns kruis ontstond. Hij probeerde Michelangelo’s koepel goed zichtbaar te houden. Zijn ontwerp van de facade mocht niet te opvallend zijn, zodat de koepel de meeste aandacht zou krijgen. Daarom gebruikte hij voor de facade zuilen en andere decoratieve elementen in dezelfde stijl als koepel. Bovenop de facade plaatste hij 12 beelden van Jezus en de apostelen.

Bernini

In 1626 werd de kerk na ruim 100 jaar bouwen en 10 hoofdarchitecten in gebruik genomen. Maar de bouwwerkzaamheden waren nog niet afgerond. Beeldhouwer en architect Gianlorenzo Bernini kreeg de opdracht om de binnenkant van de Sint Pieter in te richten. Boven het graf van Sint Petrus plaatste hij een enorme bronzen baldakijn met gedraaide zuilen en barokke versieringen. Ook ontwierp balkonnetjes aan de zuilen waar de koepel op rusten om de belangrijkste relikwieën van de kerk te bewaren: de speer van Longinus, die Christus zou hebben doorboord, de sluier van Veronica, met het wonderbaarlijke beeld van het gezicht van Christus, een fragment van het Kruis uit Jeruzalem en een relikwie van Sint Andreas, de broer van Petrus.

Voor de achterwand van de kerk maakte hij een monument voor ‘de Stoel van Petrus’. Bernini ontwierp een grote bronzen troon ondersteund door de beelden van vier kerkvaders: St. Augustinus, St. Ambrosius, St. Johannes Chrysostomus en St. Athanasius. In dit monument zit de oorspronkelijke houten stoel, waarvan gezegd wordt dat Sint Petrus erop gezeten heeft.

Ook werd Bernini gevraagd om het plein voor de Sint Pieter aan te pakken. Hij ontwierp een colonnade die als twee armen het plein omvat. Bovenop plaatste hij 140 beelden van heiligen die werden gemaakt door zijn leerlingen. In het midden van het plein kwam de Egyptische obelisk te staan, die ook op de paardenrenbaan van Nero had gesierd.

Colonnade met beelden – Gianlorenzo Bernini

St Pietersplein – Gianlorenzo Bernini

Baldakijn in de Sint Pietersbasiliek – Gianlorenzo Bernini

Gianlorenzo Bernini – de Stoel van Petrus

Mussolini

De laatste belangrijkste wijziging aan het Sint Pietersplein werden niet gemaakt door een architect, maar waren het voorstel van de fascistische president Benito Mussolini. Na het vredesverdrag tussen het Vaticaan en Italië in 1929, stelde hij voor om Rome en Vaticaanstad symbolisch met elkaar te verbinden door een lange laan. Zo zou vanuit Rome de Sint Pieterskerk goed te zien zijn.

Mussolini liet daarom een hele woonwijk voor het Sint Pietersplein afbreken, zodat vanaf de Tiber een brede boulevard ontstond. Deze majestueuze entree is tegenwoordig bij drukke gelegenheden een uitbreiding van het Sint Pietersplein. De Sint Pietersbasiliek en het plein zijn door de vele architecten een mengelmoes van stijlen en periodes. Maar door de grootte en de rijke versiering is de Sint Pieter één van de meest indrukwekkende kerken ter wereld.