Kleurrijk, blinkend en reusachtig: drie woorden om de kunstwerken van de Ghanese kunstenaar El Anatsui te beschrijven. De grote wandsculpturen verbinden de Afrikaanse traditie met de hedendaagse kunst. El Anatsui gebruikt hiervoor een bijzonder materiaal: afval!

In eerste instantie lijken de werken van El Anatsui op grote wandtapijten van barok textiel. Hij werkt hiermee in de Afrikaanse traditie van fel gekleurde stoffen. Maar wie dichterbij komt, ziet dat de wandsculpturen van El Anatsui bestaan uit afvalmateriaal. Flessendoppen en verpakkingen zijn met kleine kopere haakjes aan elkaar gezet totdat metershoge sculpturen ontstaan.

El Anatsui

De werken van El Anatsui gaan over verandering en culturele verbindingen. Letterlijk verandering omdat flessendoppen een nieuwe gedaante krijgen in een wandsculptuur. Hij laat zien dat je iets moois kan maken van ‘lelijke’ materialen. Niets heeft een vaste vorm in de wereld, alles kan veranderen.

Naast deze letterlijke betekenis, zit er ook een symbolische betekenis in zijn werk. El Anatsui maakt zichtbaar hoe we in de wereld met afval omgaan. Veel vuilnis wordt vanuit Europa naar Afrika gestuurd, waar het op grote afvalbelten wordt gedumpt. El Anatsui hoopt op verandering in de wijze waarop de Westerse wereld omgaat met Afrika.

Ervaring

De wandsculpturen van El Anatsui hebben een puurheid, die je vaak terugvindt bij Afrikaanse kunst. Hoewel de werken vol symboliek zitten, heeft Afrikaanse kunst vaak een prettige directheid. Het zijn werken die inspelen op je gevoel, zonder dat ze pathetisch of kitsch worden.

De eerste keer dat ik een wandsculptuur van El Anatsui zag, was in het Smithsonian in Washington. Het was een overweldigende ervaring. De grootsheid van het werk, de geschiedenis van het materiaal en de bewondering voor het maakproces. Het verschil tussen de schoonheid van een wandtapijt op afstand en de ruwheid van het afval dichtbij, maakt het echt een werk om te ervaren. Een afbeelding kan deze diepgang niet vatten.

Stedelijk Museum

Gelukkig is het sinds kort ook in Nederland mogelijk om een wandsculptuur van El Anatsui te bekijken. Het Stedelijk Museum kocht eind vorig jaar samen met Kunstmuseum Bern het werk ‘In the World But Don’t Know the World’. Het wandsculptuur is 10 meter breed en ruim 5 meter hoog en bestaat uit aluminium flesdoppen en wikkels van flessenhalzen.

Het is bijzonder om te zien dat flessendoppen op verschillende wijze gevouwen worden. Hierdoor heeft ieder deel van het wandsculptuur een eigen structuur en effect. Ondanks de grootte van de sculpturen en het gebruikte materiaal, behoudt het werk de tactiele kwaliteit die aan textiel doet denken vol plooien en rimpels.