In het jaar 1500 zou de wereld vergaan. Het eind der tijden werd ingeluid door de komst van vier ruiters met een wit, een rood, een zwart en een vaal paard. Volgens de Bijbel brachten de ruiters van de Apocalyps dood en verderf over de wereld. Wie waren deze geheimzinnige ruiters?

Op het eind van Middeleeuwen waren mensen bang voor het eind der tijden. De profeet Johannes van Patmos had in het Bijbelboek Openbaring voorspeld dat Jezus terug zou keren op aarde. Hierna zou de eindtijd aanbreken vol rampen, oorlogen en pandemieën. De doden werden tot leven gewekt en onderworpen aan het Laatste Oordeel. Alleen voor vrome mensen zou een plekje vrij zijn in een nieuwe paradijselijke wereld.

Dürer
Hoewel in de Openbaring van Johannes geen exacte datum staat genoemd, dachten veel Middeleeuwers dat in het jaar 1500 het eind der tijden zou aanbreken. Albrecht Dürer maakte daarom in 1498 een serie van 15 houtsnedes over het Bijbelboek Openbaring. Vooral de prent van de Vier ruiters van de Apocalyps was meteen een succes.

De openbaring van Johannes is een complex boek, vol angstaanjagende visioenen van de verschrikkingen van het eind der tijden. In grote lijnen is het boek een allegorie waarin gelovigen wordt opgeroepen om standvastig te zijn in hun geloof, ondanks alle kwaden en verleidingen. Dürer’s verbeeldingskracht maakten veel indruk, omdat veel mensen dachten dat deze profetieën tijdens hun leven zouden uitkomen.

De Ruiters van de Apocalyps
Het naderende einde van de wereld zou worden aangekondigd door de ruiters van de apocalyps. Volgens de Openbaring van Johannes lag er op de troon van God een boek met zeven zegels. Zodra het Lam Gods de eerste vier zegels verbrak, kwamen vier paarden tevoorschijn: een wit paard dat symbool staat voor veroveringen van het kwaad, een rood paard als symbool voor het bloedvergieten tijdens een oorlog, een zwart paard als symbool voor honger en een vaal paard met de dood.

De ruiters trekken over de hele wereld en zaaien dood en verderf. De mensheid krijgt te maken voor grote verschrikkingen en moet hopen op een goede afloop. In het Bijbelboek wordt vervolgens beschreven hoe na het openen van de zeven zegels, zeven trompetten volgen die de wereld vernietigen en zeven schalen die nieuwe plagen over de wereld brengen. Uiteindelijk volgt op deze ellende het laatste oordeel en breekt een nieuwe tijd aan, waarin geen kwaad meer op de wereld is.

Kunst
Het beeld van de vier ruiters die kwaad over de wereld brengen, bleef ook ver na de Middeleeuwen kunstenaars intrigeren. De Amerikaanse schilder Benjamin West vergrootte de dramatiek van het tafereel door duivels in de lucht te schilderen en het lijden van de mens te benadrukken. In zijn schilderij ziet de wereld er uit als een slagveld in de oorlog.

Eind 19e eeuw kwam het thema opnieuw in de belangstelling door het symbolisme. De russische schilder Viktor Vasnetsov maakte van de vierde ruiter zelfs een skelet (schilderij boven dit artikel). Het vale paard lijkt wel groen. Mooi is ook de verwijzing naar het lam met het boek met de zeven zegels in de lucht.

Ondertussen weten we dat het jaar 1500 niet het eind der tijden was. Sindsdien zijn er al weer talloze andere voorspellingen geweest van momenten waarop de wereld zou vergaan. De angst voor de Bijbelse Apocalyps is grotendeels verdwenen en weinig mensen kennen de Bijbelse context van de vier ruiters.

Toch komen de ruiters van de Apocalyps nog steeds voor in games, strips en films. Recent speelden de vier ruiters van de Apocalyps nog een belangrijke rol in de film X-men: Apocalyps. Ook waren er films over de Ruiters in 1962 (The Four Horseman of the Apocalypse, Vincente Minelli) en in 2009 (Horseman, Jonas Åkerlund). Ook in de kunst duiken de ruiters nog regelmatig op. Wat te denken van de onderstaande ruiters van Carlo Carra die een naakte vrouw op het witte paard en een skelet op het rode paard heeft gezet?