Waarom de kunst van Edward Kienholz stinkt

In de “Beanery” van Edward Kienholz ruikt het naar schraal bier en oude tabak. Het is zo’n café waar altijd dezelfde mannen aan de bar zitten, die met de barvrouw flirten en troost vinden in de alcohol. De geur en het geluid van het café brengen de installatie tot leven.

In het Stedelijk Museum staat altijd een wachtrij bij “the Beanery”. Eenmaal binnen ontdek je een smal café waar de klanten klokken als hoofden hebben maar de tijd stil staat. Op de achtergrond klink een jukebox en overal ruik je bier. Het Stedelijk museum heeft van kunstenaar Edward Kienholz een recept gekregen om de geur steeds opnieuw te kunnen aanbrengen. In de ogen van Kienholz moest zijn werk een totaalbeleving zijn, waar geur een belangrijk onderdeel van was.

Ook in “State Hospital” speelt geur een belangrijke rol. Het werk toont de eenzaamheid van een ziekenhuis: een kale ruimte, een peertje van het plafond, twee zieken in een stapelbed en een vervuilde po. Bezoekers moeten door het raam naar binnen kijken en ruiken desinfectiemiddelen, typische ziekenhuisgeur.

Dieren

Edward Kienholz gebruikt soms ook dieren in zijn werken. In de installatie “the Wait” maakt hij zichtbaar hoe beperkt het leven van sommige ouderen is, opgesloten in hun eigen huis wachtend op de dood. In de huiskamer van een oude dame staat een vogelkooitje met een echte vogel. Museummedewerkers worden zo opeens dierenverzorgers.

“Caddy Court” is een parodie op het Amerikaanse Hooggerechtshof. Het werk bestaat uit een Dodge-busje uit 1966, die in het midden van een Cadillac uit 1978 is gelast. Het gerechtshof kon zo door heel Amerika worden gereden, als symbool voor de invloed in het hele land. Binnenin het vreemde voertuig zien we de rechters uitgebeeld als dieren, inclusief een ram, een coyote en een beer.

Edward Kienholz – Caddy Court (buitenkant en binnenkant)

Maatschappelijke betrokkenheid

Kienholz ontwerpt zijn werelden om sociale problemen zichtbaar te maken. In “Sollie 17” ervaar je de eenzaamheid van een oude man. We zien hem tijdens drie dagelijkse gebeurtenissen in een klein kamertje: lezend, zittend op het rand van zijn bed en uit het raam starend.

De Amerikaanse rassenproblematiek is het hoofdonderwerp in “Five Car Stud”, dat in 2018 nog tijdelijk te zien was in Antwerpen. De installatie bestaat uit een cirkel van auto’s. De koplampen schijnen op 5 gemaskerde mannen die een zwarte man aftuigen. Ook in deze installatie staat de ervaring centraal. Kienholz maakte een enorme tent, waarin het broeiend heet is als in een woestijn.

Installaties

Kienholz maakte zijn eerste installaties aan het begin van de jaren 60. Hij is een voorloper van hedendaagse installatie-kunstenaars als Olafur Eliasson, Christian Boltanski en Damien Hirst. Maar de werken van Kienholz zijn vooral een mooi tijdsbeeld van de jaren 60, 70 en 80.

Zo maakte hij tijdens de Vietnamoorlog een “Portable War Memorial”. Oorlog en vrede komen hier samen in een installatie. Gebaseerd op de beroemde foto van Iwo Jima uit de Tweede Oorlog zien we soldaten een vlag neerzetten, terwijl ernaast twee mannen rustig een hotdog eten. Het zijn dit soort contrasten in het werk van Kienholz, die je aan het denken zetten. Hoe belangrijk is de oorlog voor de thuisblijvers?

Hoewel de werken van Kienholz soms wat surrealistisch lijken, maken de geur, het geluid en de dieren de werken levensecht. In een installatie van Kienholz worden al je zintuigen geprikkeld. Juist de vele details brengen je als bezoeker naar een andere tijd of een andere wereld. Kienholz’s kunst is zo altijd een belevenis!