Waarom nemen we een kerstboom in huis?

Kerst is niet compleet zonder een kerstboom met lampjes en kerstballen. De oudste kerstbomen zijn beschreven in de late Middeleeuwen. Toch duurde het tot de 19e eeuw dat de kerstboom populair werd, dankzij een tekening van de Engelse koningin Victoria!

In het centrum van Riga ligt een plaquette op de plek waar in 1510 de eerste kerstboom heeft gestaan. Een koopmansgilde (het Huis van de Zwartkoppen) droeg de boom door de stad en versierde hem. Letland stelt daarom dat de eerste kerstboom uit het land kwam.

Maar deze claim is niet zonder twijfel. Volgens Estland werd in 1441 door hetzelfde koopmansgilde al een boom geplaatst in Tallinn. Volgens andere bronnen is de oorsprong van de kerstboom te vinden in Duitse Elzas. Sommige historici stellen dat de traditie van het versieren van bomen, zelfs al in de oudheid bestond.

Oorsprong van de kerstboom

Hoewel de precieze oorsprong van de kerstboom dus onduidelijk blijft, lijkt de traditie ontstaan te zijn in Duitsland of Noord-Europa. Hier waren veel dicht beboste gebieden en werden midwinterfeesten gevierd. Inwoners van steden versierden de dennenbomen met kaarsjes en slingers. Ze verjaagden zo de duivel met het licht.

De kerstboom werd omarmd door de volgers van Luther, als tegenhanger van de katholieke kerststal. In de 16e eeuw kreeg de kerstboom zo vooral populariteit onder de protestante bevolking van Duitsland. Katholieken verzetten zich vaak tegen de kerstboom, omdat dit gezien werd als Lutheraans symbool. In de 16e en 17e eeuw was de kerstboom daarom vooral in Duitsland populair.

Queen Victoria

In 1848 haalde de Engelse koningin Victoria en haar Duitse man prins Albert een kerstboom in huis. Ze schreef in haar dagboek: “We kwamen allemaal bij elkaar en mijn geliefde Albert nam me eerst mee naar mijn boom en tafel, bedekt met zulke talloze geschenken, echt te veel, te prachtig”. Illustrated London News plaatste en tekening van de familie rond de versierde kerstboom.

Koningin Victoria was een trendsetter van haar tijd, en dankzij de tekening werden kerstbomen opeens populair bij de hele Engelse upper class. Eind 19e eeuw veroverde de kerstboom zo de Europese huiskamers. Vooral dure glazen kerstballen waren een echt statussymbool.

Kerstbomen in de kunst

Rond 1900 zien we daarom veel schilderijen waarin kerstbomen een prominente rol spelen. Scandinavische kunstenaars laten zien hoe gezinnen het bos in gaan om een boom te koppen. Ook huiselijke taferelen met zingende en dansende kinderen rondom de boom zijn populair.

Soms viel het niet mee om in de korte kerstperiode een schilderij te maken. Viggo Johansen (boven dit artikel) kocht in 1891 een van de grootste kerstbomen in Kopenhagen en schilderde hij zijn familie die het feest eromheen vierde. Het werk kostte hem ongeveer vier maanden, waarin de boom de meeste naalden verloor. Hij hing daarom steeds vers gesneden takken aan de boom om zijn uiterlijk te behouden.