In St. Paul’s Cathedral in Londen hangt een vierluik van de vier elementen: aarde, wind, vuur en water. In de Renaissance werden deze elementen gezien als de bouwstenen van het leven. De vier elementen in St. Pauls tonen vier andere bouwstenen: vertrouwen, lijden, overgave en doorzettingsvermogen. De moderne elementen van video-kunstenaar Bill Viola brengt de Renaissance naar de 21e eeuw!
Gemiddeld kijkt een museumbezoeker 20 seconden naar een schilderij en loopt weer verder. Hoe anders is dat bij de video’s van Bill Viola. Ik herinner me dat ik een donkere museumzaal minutenlang naar de slowmotion beelden van een ontmoeting tussen drie vrouwen heb gekeken. De films van Viola hebben een bijna hypnotiserende werking. Ze laten je de tijd vergeten.
Renaissance als inspiratie
De video waar ik naar keek was ‘the Greeting’ uit de collectie van Museum de Pont in Tilburg. Bill Viola liet zich voor dit werk inspireren door een schilderij van Renaissance kunstenaar Jacopo di Pontormo. Het is exemplarisch voor Viola’s videokunst. Viola begon zijn carrière in de jaren 70 waar hij in Florence werkte. Omgeven door de hoogtepunten uit de Renaissance-kunst vond hij hier genoeg inspiratie voor een leven videokunst.
Bill Viola laat je de Renaissance schilderijen op een totaal onder manier beleven door ze tot leven te wekken. Waar Pontormo in zijn schilderij een ontmoeting tussen Maria en Elisabet laat zien, heeft Viola ze vervangen door drie vrouwen. De ontmoeting is vertraagd gefilmd en in slow motion afgespeeld. Hierdoor zie je iedere beweging, iedere oogopslag, iedere emotie.
Emotie invoelen
De slow motion in de video’s van Bill Viola maakt je erg bewust van iedere beweging. Net zoals Renaissance-kunstenaars het lichaam bestudeerden en tekeningen maakten van bewegingen, maakt Bill Viola studies van mensen in zijn video’s. In Six heads laat hij een man verschillende emoties tonen. De verwrongen gezichten lijken in de vertraagde beelden grotesk.
Geen schilderij uit de Renaissance laat de wederopstanding van Jezus zo intens zien als de video Emergence van Bill Viola (geïnspireerd op een fresco van Masolino). Juist doordat de video’s van Bill Viola in slow-motion worden afgespeeld, krijgt iedere beweging waarde. Een kleine handbeweging die normaal niet zou opvallen, kan je nu duidelijk zien en lijkt bewust gekozen. Bill Viola maakt je hiermee bewust van je eigen kijkervaring. Het blijkt een gouden greep om emoties duidelijk zichtbaar te maken.
Quintet-series
In een serie van vier video’s die Bill Viola maakte rond het jaar 2000, zijn vijf mensen te zien die in een groepje bij elkaar staan. De personen lijken elkaar totaal te negeren en ieder hun eigen emoties te beleven. Het geeft een gevoel van afstand, van eenzaamheid. Opnieuw wordt dit versterkt door de slow motion weergave: een opname van 60 seconden wordt vertraagd tot 15 minuten.
Verdriet, liefde, blijdschap, verlangen en woede worden getoond in hun meest pure vorm. Bill Viola laat zien dat de thema’s uit de Renaissancekunst van alle tijden zijn. Zijn Quintet video’s zijn niet religieus, maar hebben dezelfde spirituele lading en emotionele betekenis. Zo is het ook bij Viola’s elementen in St. Pauls Cathedral. Hoewel het werk is opgehangen in een kerk, gaat het in essentie om de mens en zijn individuele beleving.
Meer hedendaagse kunstenaars:
Sporen van de oorlog in het werk van Anselm Kiefer
Judy Chicago dineert met vrouwelijke eregasten
Elias Sime maakt kunst van e-waste
Oude Meesters door de ogen van Kehinde Wiley
Oude Meesters door de ogen van Yasuma Morimura
Neo Rauch: Tijdloos en toch actueel
Hoe vervaagt Gerhard Richter de geschiedenis?
Zijn de Ku Klux Klan schilderijen van Philip Guston te confronterend?
Bij Antony Gormley beleef je de omgeving
Otobong Nkanga vangt de problemen van deze tijd
Waarom de kunst van Edward Kienholz stinkt
In 2007 beleefde ik mijn misschien wel mooiste/indrukwekkendste Tristan&Isolde. Onder leiding van Gergiev (….!) bracht het Rotterdams philharmonisch een concertante uitvoering van deze Wagner-opera. Met……………… op de achtergrond, metershoge beelden van Bill Viola!
klein stukje uit een recensie van Trouw: De titelrollen werden gezongen door John Charles Pierce en Iréne Theorin, waarbij het jammer genoeg leek alsof de eerste zich spaarde voor de komende twee uitvoeringen. Veel overtuigender was de bas Mickhail Petrenko (koning Marke) en vooral mezzosopraan Ekaterina Gubanova zong hemeltergend mooi. Het meeste lof verdient echter het Rotterdams Philharmonisch Orkest en zijn scheidend chef-dirigent Valerery Gergiev. Vanaf de eerste noten van het Vorspiel broeit en smeult het in het orkest. Gergiev wakkert het vuur waar mogelijk flink aan, maar verliest nergens de balans uit het oog en creëert een betoverend mooie strijkersklank.
De beelden van Viola waren hypnotiserend, zo uitzonderlijk goed passend bij de muziek en zang. Wat zou ik dit spektakel graag nog eens zien! Is er iemand die weet of er opnames van deze uitvoering zijn op dvd of anders?