Wie zegt dat Engelsen niet kunnen schilderen? De Engelse landschapschilder John Constable laat zien dat hij beter wolken kan schilderen dan wie dan ook. Nu buiten de dagen weer korter worden en wolken vaker te zien zijn dan de zon, gaat KunstVensters op zoek naar de mooiste wolken uit de kunstgeschiedenis!

Eeuwenlang werd er gezegd dat Engelsen niet konden schilderen. Buitenlandse kunstenaars als Anthony van Dyck en Peter Lely werden naar Engeland gehaald om daar te werken. Maar de ommekeer kwam in de 18e eeuw toen een groep Engelse kunstschilders geïnspireerd raakten door de Nederlandse landschapskunst. William Turner, John Constable en andere schilderden weelderige landschappen, naar Nederlands voorbeeld.

Als land van water, regen en wind zou je zeggen dat in de Gouden Eeuw de Nederlandse landschapsschilders als Jan van Goyen en Jacob van Ruysdael goed waren in het afbeelden van de lucht. Maar John Constable was niet tevreden. Neem nou bijvoorbeeld de wolken op de schilderijen van de Nederlandse zeeschilder Willem van de Velde. Ze leken allemaal hetzelfde en niet levensecht.

John Constable – de Wolkenschilder

De Engelse kunstschilder John Constable besloot zichzelf daarom te specialiseren in het schilderen van wolken. In tientallen tekeningen en schilderijen toont hij stapelwolken, onweerswolken en sluierbewolking. Urenlang moet hij naar de lucht gekeken hebben om de vormen en kleuren van wolken te bekijken. Zoals Renaissance kunstenaars het lichaam bestudeerden, maakte Constable een studie van de lucht.

Kunstenaar David Hockney denkt Constable gebruik heeft gemaakt van allerlei hulpmiddelen om de wolken zo minutieus mogelijk te schilderen. Waarschijnlijk projecteerde hij met behulp van spiegels en lenzen de wolken op het doek. Ook las Constable wetenschappelijke literatuur waaronder het boek Researches About Atmospheric Phaenomena van Thomas Forster. Hierdoor is Constable misschien wel de meest levensechte wolkenschilder.

Engelse wolken

In de tijd van de wolkenstudies van John Constable raken meer Engelse kunstschilders geïnteresseerd in de kracht van de lucht. William Turner kiest bijvoorbeeld voor een meer expressieve benadering. Hij gebruikt donkere wolken om een onheilspellende sfeer te creëeren in zijn schilderij. Zijn doel is niet -zoals Constable- om een levensechte lucht te schilderen, Turner probeert emotie over te brengen.

Moderne wolkenluchten

Ook in de Moderne kunst zijn veel kunstenaars geïnteresseerd in de dynamiek van de wolkenlucht. Wie kent het niet, je ligt languit op gras en kijkt naar de lucht die constant in beweging is. Iedere seconde verandert het patroon van de wolken. Het is een leuk spel om hierin vormen te herkennen.

Juist dit spel van de bewegende wolken wordt gebruikt door James Turrell in zijn Skyspace-kamer in Museum Voorlinden. Je kan hier door een gat in het plafond naar de lucht kijken en ervaart de wolken op een heel andere manier. Ook Anish Kapoor laat je naar de lucht kijken. Kapoor gebruikt hiervoor vaak spiegelende objecten zoals het gigantische Cloud Gate in Chicago, of op kleinere schaal bij Museum De Pont in Tilburg.

Zelf wolken maken

Berndnaut Smilde gaat nog een stapje verder. In plaats van wolken te laten zien of reflecteren, creëert hij zelf wolken in een ruimte. Smilde’s wolken zijn tijdelijk en ontstaan door een precies samenspel van luchtvochtigheid, licht en temperatuur. Smilde’s wolekn gaan de hele wereld over en werden door Time uitgeroepen tot één van de beste uitvindingen van 2012. Wolken in de 21e eeuw worden niet bestudeerd en nageschilderd zoals John Constable deed. Nee, wolken worden gemaakt!