Ik sta voor een schilderij van een heuvellandschap waarin een tuin ligt die wordt afgeschermd door een grote roze muur. In de tuin staan mannen met ezelsoren die zich bezighouden met een reuzenbaby. Twee mannen komen met een felblauwe draagkar aangelopen waarop een vrouwfiguur staat met een vlam in haar handen. Op de grond krioelen gekke wezens met menselijke gezichten. Wat is dit voor een gekke wereld?

Het werk heet “Die Kontrolle”, maar dat moet cynisch bedoeld zijn. Ik heb zelden zo’n chaos bij elkaar gezien. Ik loop door Museum de Fundatie waar sinds dit weekend een overzichtstentoonstelling van Neo Rauch te zien is. Het schilderij is typerend voor het werk van Rauch. Hij creëert een wereld met herkenbare elementen, die je denkt te herkennen en te begrijpen. Maar tegelijkertijd gebeuren er vreemde dingen en wordt het werk bevolkt door wezens die in onze wereld niet bestaan. Dus waar kijk je nou naar?

Neo Rauch

Neo Rauch volgde zijn opleiding aan de Hochschule für Grafik und Buchkunst in Leipzig. Doordat hij opgroeide achter het ijzeren gordijn, staat zijn werk een beetje los van de kunst in West-Europa. Na de val van de muur werd zijn werk ontdekt door de Amerikanen, die vanwege de cartoon-achtige stijl aan de Pop Art moesten denken. Rauch is sindsdien uitgegroeid tot één van de belangrijkste hedendaagse kunstenaars van Duitsland.

Toch is Rauch geen klassieke Pop Art kunstenaar. Hij gebruikt de herkenbare cartoonstijl vooral om een nostalgische sfeer weer te geven. In zijn vroege werk zijn vooral arbeiders en boeren te zien, die onpersoonlijk lijken te werken in een groot onbestemd systeem. Mensen lijken verworden tot schakeltjes in de grote machine die de wereld heet.

Museum de Fundatie

In Museum de Fundatie zijn nu 65 werken van Rauch verzameld die een overzicht geven van de periode tussen zijn eerste solotentoonstelling in 1993 en nu. We zien in deze periode Rauch steeds vrijer worden in zijn onderwerpkeuze en stijl. Hij gebruikt fellere kleuren en durft absurdistische composities te maken.

In recenter werk laat Rauch vooral de complexiteit van de samenleving zien. Neem nou het werk Vater, waarin een oudere man wordt gewiegd door een jonge man. Het voelt even tegenstrijdig, maar gaan we uiteindelijk niet allemaal voor onze ouders zorgen? Het zijn dit soort tegenstellingen en onduidelijke sociale interacties, die centraal staan in het werk van Neo Rauch. Want wie is de man met het fototoestel op de rand van het doek?

Durven kijken

Het lijkt zo misschien alsof Rauch een politieke of sociaal geëngageerde boodschap probeert over te brengen. Maar dat is zeker niet waar. Hij wil zelf absoluut geen politieke of prekende kunstenaar zijn. Zijn werken zijn daarom vaak moeilijk te interpreteren. Steeds als je denkt zijn idee te begrijpen, zet hij je weer op het verkeerde been. De wereld van Neo Rauch is vaak even ondoorgrondelijk als de moderne samenleving.

In plaats van een kant en klare boodschap aan te bieden, dwingen de werken van Neo Rauch je rustig te kijken wat er zich allemaal afspeelt. Museum de Fundatie biedt geen tekst of uitleg bij de werken, als bezoeker zal je zelf op onderzoek uit moeten. De schilderijen van Neo Rauch leren je beter te kijken en te accepteren dat er soms gekke dingen gebeuren. Misschien is dat wel de sleutel om de wereld om ons heen te begrijpen.

Neo Rauch Dromos 1993-2017
Museum de Fundatie, Zwolle
t/m 3 juni 2018