Afrikaanse fotografen maken grote maatschappelijke problemen invoelbaar. Het Wereldmuseum toont samen met Tate Modern een actuele tentoonstelling over klimaat, kolonialisme en armoede. Visueel spektakel met een serieuze ondertoon in Rotterdam!
Afrikaanse kunst is uitbundig. Of het nou gaat om oude maskers, felgekleurde stoffen of hedendaagse kunst van afval. Afrikaanse kunstenaars staan garant voor visueel spektakel. In het Wereldmuseum Rotterdam is nu te zien dat de Afrikaanse fotografie hierop geen uitzondering is. De hedendaagse Afrikaanse fotografen brengen moeilijke thema’s onder aandacht in expressieve werken.
© George Osodi
Portret
Het gedeelde koloniale verleden van Afrika en Europa is een hoofdthema in het Wereldmuseum. Aan het einde van de 19e eeuw voegden Britse troepen honderden koninkrijken samen tot het hedendaagse Nigeria. Langzaam verloren de Nigeriaanse koningen hun macht. Toch hebben ze tegenwoordig nog een belangrijke rol in hun gemeenschap. George Osodi ging op bezoek bij de monarchen en fotografeerde hen. Sommige koningen zitten nog op een gouden troon, anderen op een krukje op straat. De complexe verhouding tussen Nigeria en Groot-Brittanië wordt zichtbaar in de foto van Koning Agbogidi Obi James Ikechukwu Anyasi ll die koningin Elizabeth op zijn gewaad draagt.
In de 19e eeuw was fotografie alleen weggelegd voor rijke burgers. Oude portretfoto’s uit Afrika tonen daarom vaak witte kolonisten. In een serie van 12 foto’s neemt Edson Chagas de portretfotografie op de hak. Hij gebruikt Afrikaanse maskers in plaats van gezichten. Het geeft een gek effect. Een met schelpen versierd masker boven een stropdas. Het maakt je bewust hoe identiteit bepaald wordt door uiterlijke kenmerken. Maar laat ook zien hoe de Westerse wereld maskers als sierobjecten ziet, ontdaan van hun religieuze betekenis.
© Kunstenaar & Apalazzo Gallery
A world in common
Andere kunstenaars laten zien dat het koloniale verleden nog steeds doorwerkt op huidige ongelijkheid in de wereld. Zo is het leven op de vuilnisbelt onderwerp van 16 zwart-wit foto’s van Mário Macilau. Veel Europees afval komt in Afrika op grote vuilnisbelten terecht, waar arme Afrikanen proberen spullen van waarde te vinden. Ook Fabrice Monteiro brengt de gevolgen van onze consumptiemaatschappij in beeld in jurken van vissennetten en afgedankte kleding (foto boven het artikel).
Alle foto’s in het Wereldmuseum zijn gemaakt door Afrikaanse fotograferen. Toch biedt de tentoonstelling nadrukkelijk geen overzicht van ‘de Afrikaanse fotografie’. Alsof het überhaupt mogelijk zou zijn de culturele diversiteit van heel continent in een paar zalen te vangen. Nee, “A World in Common” laat vooral zien dat grote thema’s als klimaat, racisme en religie ons allemaal raken. Onafhankelijk van afkomst of identiteit.
Persoonlijk
Waarom slagen de Afrikaanse fotografen er zo goed in om moeilijke thema’s als kolonialisme en klimaatverandering zichtbaar te maken? Natuurlijk, de overdaad van felle kleuren en dynamische composities schreeuwen om aandacht. De foto’s maken grote problemen zichtbaar en roepen op om in actie te komen.
Toch is het niet het visuele spektakel, waardoor de tentoonstelling zo raakt. Vooral de persoonlijke benadrukking van de geselecteerde fotografen maakt grote thema’s als migratie en klimaatverandering invoelbaar. De onzekere blik van een Nigeriaanse koning, de trots om een baljurk van visnetten of de schaamte achter een masker. Het zijn emoties waar je aan kan relateren. Je voelt dat ze een strijd voeren, die groter is dan henzelf. Deze gedeelde onmacht bij de confrontatie met complexe maatschappelijke problemen is universeel.
Tentoonstellingen 2024
Caspar David Friedrich (Kunsthalle, Hamburg) – Impressionisme van het Noorden (Singer, Laren) – Rembrandts Zintuigen (Lakenhal, Leiden) – Max Beckmann (Kunstmuseum, Den Haag) – Fotorealisme (Centraal Museum, Utrecht) – Frans Hals (Rijksmuseum, Amsterdam) – Surrealisme (Bozar/KMSKB, Brussel) – Laure Prouvost (de Pont, Tilburg) – Afrikaanse fotografie (Wereldmuseum, Rotterdam) – James Ensor (Bozar/KBR, Brussel) – Marina Abramovic (Stedelijk, Amsterdam) – Isaac Julien (Bonnefanten, Maastricht) – Boris Mikhailov (Fotomuseum, Den Haag)
