Gustave Caillebotte schilderde het moderne leven: flanerende mensen over straat en waterpret in de rivier. Vooral de composities van zijn schilderijen doen denken aan fotografie. Hoe schilderde Caillebotte het leven in Parijs aan het eind van de 19e eeuw?

“Vulgair” noemden critici het schilderij dat Gustave Caillebotte maakte van drie parketschavers. De jury van de jaarlijkse salon wees het doek af. Tussen grote doeken van religieuze, mythologische en historische onderwerpen was geen ruimte voor zoiets ordinairs als werklieden. Zelfs vijfentwintig jaar nadat Courbet een doodgewone dorpsbegrafenis schilderde, was een schilderij van gewone mensen nog steeds provocatief.

Afgewezen op de salon

Gustave Caillebotte exposeerde het doek van de parketschavers daarom in 1876 bij de tweede tentoonstelling van de impressionisten. Vreemd eigenlijk, want net als Edouard Manet en Edgar Degas schilderde Caillebotte vooral realistisch. De parketschavers is niet kleurrijk of los geschilderd, maar toont juist veel detail. In zijn vroege jaren was Caillebotte qua stijl dus helemaal niet zo revolutionair.

Pas later in zijn loopbaan gaat Caillebotte ook felle kleur en een losse schildertoets gebruiken, zoals in het werk van Pierre-Auguste Renoir en Camille Pissarro. Zijn afwijzingen op de salon en zijn vriendschappen met veel impressionistische kunstenaars zorgden ervoor dat hij steeds meer durft te experimenteren.

Fotografie

Vooral in zijn composities toont Caillebotte zich een vernieuwer. In de parketschavers gebruikt hij een hoog perspectief, alsof iemand staand een foto maakt van de geknielde werkmannen. Hetzelfde gevoel van een ‘snapshot’ krijg je bij ‘Pont de l’Europe’, waarop een echtpaar je tegemoet komt lopen en een hond voorbij snuffelt.

Waarschijnlijk liet Gustave Caillebotte zich bij het maken van zijn schilderijen inspireren door zijn broer Martial, die als fotograaf werkte. De schilderijen van Caillebotte tonen veel bewegende mensen. Hij kiest een schijnbaar willekeurig moment van het leven in de stad. In “Rue de Paris, temps de pluie” (afbeelding boven dit artikel) wordt het fotografische effect versterkt door de gedempte kleurgebruik.

Moderne stad

Waar veel impressionistische kunstenaars landschappen schilderde, toont Caillebotte het leven in de stad. De brede boulevards van Haussmann, mannen met hoge hoeden en de stoomtrein: Caillebotte was een man van het moderne leven. De straten en bruggen rondom het station Saint Lazare komen tot leven in zijn schilderijen. Ook schildert hij de vrije tijdsbesteding van de moderne stadsmens.

Caillebotte woonde ten zuiden van Parijs in Yerres. Vaak schilderde hij de roeiende en zwemmende mensen in de rivier vlakbij zijn huis. Het zijn de stadsmensen die in het weekend ontspanning zoeken op het water. In de reflectie op het water experimenteerde hij met de impressionistische penseelstreek.

Caillebotte collectie

In 1894 overleed Caillebotte op 45 jarige leeftijd. Hij had een schitterende collectie met impressionistische kunstwerken opgebouwd van Renoir, Monet, Cézanne, Degas en anderen. Hij liet de collectie van 70 werken na aan de Franse staat. Zijn vriend Pierre Auguste Renoir werd aangesteld als executeur. Maar het viel niet mee om de Franse staat de interesseren voor de collectie van Caillebotte. Na meerdere onderhandelingspogingen werden slechts 40 werken geaccepteerd. De andere werken werden verkocht.

De schilderijen uit de collectie van Caillebotte waren de eerste impressionistische werken in de Franse nationale kunstverzameling. Tegenwoordig vormen ze de basis van de collectie van het Musée d’Orsay met topwerken zoals het Gare Saint Lazare van Claude Monet, het Balkon van Edouard Manet en het Bal du Moulin de la Galette van Pierre Auguste Renoir.