Manet vs. Degas: Het schilderij dat een vriendschap verstoorde

Édouard Manet en Edgar Degas werden na hun eerste ontmoeting in het Louvre goede vrienden. Een portret dat Degas van Manet’s vrouw maakte, veranderde echter alles. Manet was niet tevreden over het portret en vernielde het doek. Vanaf die dag waren Manet en Degas plots ook concurrenten…

Het moet een koude januaridag in 1862 geweest zijn, toen Manet en Degas elkaar voor het eerst ontmoeten. Edouard Manet was 30 jaar oud en stond in het Louvre Velazquez’ portret van Infante Margarita te kopiëren. Degas had hetzelfde werk uitgekozen, om een ets van te maken en bewerkte ter plaatse een graveerplaat. Na deze eerste ontmoeting in het Louvre bleven Manet en Degas levenslang vrienden.

Vriendschap

Édouard Manet kwam uit een rijke familie van diplomaten en rechters. Ook Edgar Degas kwam uit een rijk gezin; zijn vader was bankier. Niet veel impressionisten kwamen uit zo’n goed milieu en daardoor hadden Manet en Degas meteen een klik. Manet was slechts twee jaar ouder, maar genoot van meer aanzien dan Degas. Bij hun ontmoeting had Manet bijvoorbeeld al op de salon geëxposeerd en Degas nog niet.

Manet’s stijl was realistisch zoals Courbet, maar in zijn onderwerpkeuze erg gewaagd. Het zorgde voor schandalen op de salon met Le Déjeuner sur L’Herbe (1863) en Olympia (1865). De faam van Manet werd hierdoor alleen maar groter. In de vriendschap tussen Manet en Degas was Manet hierdoor de gevestigde kunstenaar en voelde Degas zich een leerling, die Manet’s stijl kopieerde.

Suzanne Leenhoff

Een jaar na zijn eerste ontmoeting met Degas trouwde Edouard Manet met Suzanne Leenhof. Suzanne kwam uit Zaltbommel en was door Edouard’s vader naar Frankrijk gehaald om pianolessen te geven aan zijn kinderen. Édouard Manet kreeg stiekem een relatie Suzanne. Hij moest hun relatie tien jaar in het geheim houden, en wachtte tot na de dood van zijn vader voordat hij met haar in het huwelijksbootje stapte.

Als goede vriend kwam Degas regelmatig over de vloer bij de Manets. Hij schilderde Édouard en Suzanne Manet in 1868. Édouard zat onderuitgezakt op een bank, terwijl zijn vrouw piano speelde. Degas liet het schilderij als cadeau voor Manet bij het echtpaar achter. Maar Édouard Manet was niet tevreden over het doek en besloot het rechterstuk over te schilderen.

Toen Degas bij een volgend bezoek zag wat zijn vriend had gedaan, was hij geschokt. Degas vertelde later aan kunsthandelaar Ambroise Vollard: “Ik vertrok zonder afscheid te nemen en nam mijn schilderij met me mee. Toen ik thuiskwam, nam ik een klein stilleven dat hij me had gegeven. ‘Mijnheer,’ schreef ik, ‘ik breng uw pruimen terug.'”

Nasleep

Tot op de dag van vandaag is onduidelijk waarom Manet zo heftig op het schilderij van Degas reageerde. Vond hij dat zijn vrouw lelijk was geschilderd? Of was het een reactie op de recente successen van Degas? Ook Degas had sinds 1865 namelijk meerdere malen op de salon geëxposeerd en Manet’s senioriteit was hierdoor een beetje verdwenen. Manet en Degas waren concurrenten geworden.

Zo intensief als de vriendschap tussen Manet en Degas was in de jaren 1860, is de relatie tussen de twee kunstenaars niet meer geweest na het incident met het schilderij van Suzanne Manet. Beide gingen meer hun eigen weg. Manet bleef exposeren op de salon, terwijl Degas met de impressionisten eigen tentoonstellingen ging organiseren. Manet en Degas bleven op afstand bevriend, maar waren nu ook concurrenten.

De //Vensters zomerserie van 2019 gaat over rivaliteit in de kunst. In 5 artikelen gaan we op zoek naar de mooiste verhalen over strijd tussen beroemde kunstenaars. De Zomerseries van afgelopen jaren gingen over het Naakt, Verboden Kunst en Kleur. Teruglezen? Zie hier het overzicht!
Eerder bijdragen:
– Leonardo vs. Michelangelo: Wie is de grootste Renaissance kunstenaar?
– Rubens vs. Poussin: Rivalen na de Dood