Leonardo vs. Michelangelo: Wie is de grootste Renaissance kunstenaar?

Leonardo da Vinci en Michelangelo Buonarotti waren grote rivalen. Al in hun eigen tijd werden ze gezien als de beste kunstenaars ter wereld. In 1504 probeerden ze elkaar af te troeven in het Palazzo Vecchio. Een simpele opdracht voor twee frescos werd zo onbedoeld een competitie tussen de beste kunstenaars van de Renaissance! De KunstVensters zomerserie van 2019 staat in teken van rivaliteit in de kunst. Vandaag deel 1: Leonardo vs. Michelangelo

In 1500 zochten de bouwmeesters van Florence naar een kunstenaar die een standbeeld van koning David kan maken voor de kathedraal. Het beeld zou samen met 11 andere Bijbelse helden op de Duomo moeten worden geplaatst. Verschillende kunstenaars hadden al geprobeerd een begin te maken in een gigantisch blok marmer, maar het werk was nooit afgemaakt. De befaamde Leonardo da Vinci werd gevraagd, maar ook hij weigerde de klus. ‘Beeldhouwen in marmer is niet voor kunstenaars, maar voor handwerklieden.’, aldus Leonardo da Vinci.

David

Uiteindelijk werd een jonge kunstenaar, ene Michelangelo Buonarotti, bereid gevonden om het standbeeld te maken. Michelangelo had net een standbeeld van een pièta in marmer gemaakt en leek geschikt voor de klus. Twee jaar lang werkte hij aan de David. Ondanks de schade aan het marmer door de eerdere beeldhouwers, wist Michelangelo uit het blok een schitterend beeld te maken. Het was de definitieve doorbrak van Michelangelo in Florence!

Toen David bijna gereed was, kwamen de opdrachtgevers tot de conclusie dat het onmogelijk zou zijn het 6 ton zware beeld op de kathedraal te heisen. Wat nu? Sandro Botticelli en Leonardo da Vinci en 28 andere raadgevers werden geconsulteerd om een nieuwe plek te vinden. Uiteindelijk werd besloten David voor nieuwe stadhuis (het huidige Palazzo Vecchio) te plaatsen.

Bewondering en Jaloezie

Door het succes van Michelangelo, kreeg Leonardo da Vinci er opeens een grote concurrent bij. Michelangelo en Leonardo werden hierdoor grote rivalen, maar hadden ieder hun eigen specialisme. Rond 1500 Michelangelo werd vooral gezien als beeldhouwer, terwijl Leonardo nog nooit een beeld had gemaakt. Omgekeerd waren Leonardo’s schilderijen wereldberoemd, terwijl Michelangelo pas jaren later de frescos zou maken in de Sixtijnse kapel. Beide meesters waren ongeëvenaard op hun eigen terrein.

Toch was er ook onderling respect. Zo was Leonardo da Vinci erg onder de indruk van de David. Er is zelfs een schets die Leonardo van het beeld maakte bewaard gebleven. Het is de enige schets die Leonardo ooit maakte van een werk uit zijn eigen tijd. De geidealiseerde weergave van het menselijke lichaam inspireerde Leonardo. Na het zien van David, zou Leonardo talloze tekeningen van het menselijk lichaam maken.

Strijd in het Stadhuis

In 1504 kwam het tot een confrontatie. De Florentijnse machthebber Piero Soderini nam Leonardo en Michelangelo in dienst voor het versieren van het stadhuis in Florence. In het Palazzo Vecchio zou worden bepaald worden wie de beste kunstenaar was van Florence! Iedere werkt aan een fresco waarin een belangrijke overwinning van Florence werd getoond: de Slag bij Anghiari door Leonardo en de Slag bij Cascina door Michelangelo.

Michelangelo begaf zich hiermee op het gebied van Leonardo: de schilderkunst. Toch is zijn achtergrond als beeldhouwer goed te zien. De fresco van Michelangelo toont naakte soldaten die uit een rivier klimmen. De gespierde lichamen van de mannen doen denken aan de David. Het zou een kenmerk worden van Michelangelo’s schilderkunst: kronkelende mannenlichamen die als sculpturen op de muur staan. Maar wie werd nou de beste kunstenaar van de Renaissance in deze onofficiële wedstrijd?

Verloren

Het antwoord is… niemand. Beide fresco werden namelijk nooit afgemaakt. Leonardo da Vinci probeerde een experimentele techniek die waarschijnlijk niet goed werkte. Zoals zo vaak maakte hij zijn opdracht dus niet af. Michelangelo werd door paus ingehuurd voor een ander project en kwam nooit verder dan voorbereidende tekeningen. Het gevecht eindigde dus onbeslist.

Toch zijn er deskundigen die denken dat er mogelijk nog sporen van de fresco van Leonardo verborgen zitten in het Palazzo Vecchio. Op de plek waar Leonardo werkte, werden later nieuwe frescos gemaakt door Vasari. In 2012 werden hieronder sporen gevonden van Leonardo’s werk. Toch zijn verdere pogingen om de fresco te vinden gestaakt, omdat de werken van Vasari beschadigd zouden raken bij verder onderzoek. We zullen het daarom voorlopig moeten doen met tekeningen die navolgers van Leonardo en Michelangelo van beide ontwerpen maakten. Wat denkt u? Wie was de beste?

De //Vensters zomerserie van 2019 gaat over rivaliteit in de kunst. In 5 artikelen gaan we op zoek naar de mooiste verhalen over strijd tussen beroemde kunstenaars. De Zomerseries van afgelopen jaren gingen over het Naakt, Verboden Kunst en Kleur. Teruglezen? Zie hier het overzicht!