Op 4 januari 1966 maakte On Kawara een zwart schilderij met in witte letters de datum: 4 januari 1966. Het was het begin van de Today serie die bijna vijftig jaar en 3000 schilderijen omvat. Sommige noemen de schilderijen eentonig, anderen vinden de werken fascinerend. Maar vaak tonen musea niet het complete werk. Hoe hoort de Today serie eruit te zien?
Op het eerste oog lijken de schilderijen uit de Today serie allemaal hetzelfde. Maar wie beter kijkt, ontdekt al snel verschillen. Zo gebruikte On Kawara verschillende talen en schrijfwijzen op zijn doeken. Hij koos voor zijn werken altijd de taal en de datum-schrijfwijze van het land waar hij zich op dat moment bevond. Als het land geen Romeinse letters had, dan nam hij Esperanto als taal.
Musea vergeten het halve werk
On Kawara schilderde de datumschilderijen volgens een vast stramien. Zo moest het doek binnen 1 dag klaar zijn, anders vernietigde hij het werk. Ook maakte hij voor ieder schilderij een kartonnen bewaardoos, die hij meestal beplakte met een krant van de dag waarop het schilderij werd gemaakt. De bewaardoos is onderdeel van het werk, maar toch exposeren musea vaak alleen de schilderijen met de data erop. De bewaardoos wordt vergeten. Juist de combinatie van het schilderij en de bewaardoos is interessant omdat het een blik geeft op wat er die dag in de wereld gebeurde, maar tegelijkertijd een heel persoonlijk tijdsdocument omdat de krant en de taal van het schilderij laat zien waar On Kawara die dag was.
Conceptuele kunst
Het werk van On Kawara behoort tot de conceptuele kunst, een stroming die in de jaren 60 en 70 opkwam. Binnen de conceptuele kunst is het idee achter werk minstens net zo belangrijk als het werk zelf. De uitvoering wordt als het ware ondergeschikt aan het concept. In de Today Series is ieder werk onderdeel van het grotere idee om iedere dag een schilderij te maken. De individuele stukken zijn daarmee slechts een deel van het werk. De uitvoering van de losse schilderijen is daarom ook minder belangrijk dan het principe.
Het oeuvre van On Kawara bestaat grotendeels uit vergelijkbare series. In I am still alive stuurde Kawara ruim 30 jaar lang bijna dagelijks een telegram met de tekst ‘I am still alive’. Voor zijn serie I got up stuurde hij dagelijks twee ansichtkaarten naar vrienden, familie, kennissen en collega’s. Op de kaarten stond de tekst ‘I got up at’ gevolgd door de tijd waarop hij die dag was opgestaan. In andere series noteerde hij wie hij ontmoette en waar hij gelopen had.
Tijd
het verstrijken van de tijd was een terugkerend thema in het oeuvre van Kawara. Naast de Today series maakt hij bijvoorbeeld een kalender van 1 miljoen jaar (998.031 v.Chr. tot 1969), maar ook een kalender van 100 jaar waarin hij zijn eigen level behield. Ook andere conceptuele kunstenaars waren net als On Kawara geïnteresseerd in het thema Tijd.
De Pool Roman Opalka maakte bijvoorbeeld doeken waarin hij van 1 naar oneindig telde. Het eerst doek liep van 1 tot 35327 en het tweede doek begon hij op 35328. Hij schilderde in witte letters op een zwarte achtergrond, maar ging zijn werken steeds lichtere achtergronden geven. Ook maakte hij voor ieder leeg doek een foto van zichzelf in een wit overhemd. Zo ontstond een serie zelfportretten die zijn leven documenteert. Ook Hanne Darboven en Tatsuo Miyajima gebruiken cijfers om het verlopen van de tijd zichtbaar te maken. Darboven schrijft nummers op witte papieren, terwijl Miyajima werkt met LED-verlichting en daarmee oplopende cijferreeksen weergeeft.
Ook buiten de conceptuele kunst is er aandacht voor het thema Tijd. Andy Warhol, Nam Jun Paik en Bill Viola maken gebruik van video om de tijd te manipuleren. Juist door opnames versneld of vertraagd af te spelen ontstaat een hele andere ervaring van tijd. Bill Viola maakt gebruik van erg vertraagde scenes, waardoor je steeds meer detail gaat zien en de emotie van de hoofdpersonen beleefd. Hij speelt nog verder met het concept tijd, doordat hij zijn video’s soms baseert op schilderijen uit de Renaissance. Waar Kawara de voortgang van zijn leven vastlegt in duizenden werken, creëren de videokunstenaars een nieuwe wereld met een eigen tijdsverloop.
Hedendaagse Kunstenaars
Marina Abramovic – El Anatsui – Georg Baselitz – Christian Boltanski – Mark Bradford – Hans Broek – Judy Chicago – Christo – Tacita Dean – Rineke Dijkstra – Olafur Eliasson – Shepard Fairey – Guerilla Girls – Antony Gormley – Philip Guston – Zhang Huan – On Kawara – Natasja Kensmil – William Kentridge – Anselm Kiefer – Edward Kienholz – Jeff Koons – Yayoi Kusama – Kerry James Marshall – Yasuma Morimura – Otobong Nkanga – Chris Ofili – Claes Oldenburg – Trevor Paglen – Marcel Pinas – Neo Rauch – Robert Rauschenberg – Gerhard Richter – Jenny Saville – Richard Serra – Yinka Shonibare – Elias Sime – Robert Smithson – Luc Tuymans – Bill Viola – Kara Walker – Isabella Werkhoven – Kehinde Wiley – Yin Xiuzhen
