Wie luistert naar de kritiek van Ai Weiwei in de Kunsthal?

De Chinese kunstenaar Ai Weiwei is een politiek activist. Zijn kritiek op de Chinese overheid resulteerde in maandenlange opsluiting. Tegenwoordig werkt hij in Europa en richt hij zijn kritiek op de Westerse wereld. Maar bij de tentoonstelling van Ai Weiwei in de Kunsthal lijkt niemand zich die kritiek aan te trekken…

Europa is dol op Ai Weiwei. De Chinese conceptuele kunstenaar gebruikt de beeldtaal van Westerse kunstenaars als Marcel Duchamp en Andy Warhol. Bovendien kijkt hij op een Westerse manier naar China en uit hij veel kritiek op de Chinese overheid. Dankzij deze status als superster is het druk in de zalen van de Kunsthal. Drommen mensen zijn afgekomen op de overzichtstentoonstelling van de Chinese dissident.

Opsluiting van Ai Weiwei

In 2008 werd China opgeschrikt door een zware aardbeving in de Sichuan regio. Meer dan 70.000 mensen kwamen om door het natuurgeweld. Onder de slachtoffers waren opvallend veel kinderen, doordat veel schoolgebouwen waren ingestort. De aardbeving bracht zo een groot corruptieschandaal aan het licht. Schoolgebouwen waren goedkoop gebouwd door bezuinigingen op de stalen bewapening van het beton. Het overgebleven geld werd weggesluisd door aannemers en lokale bestuurders.

In de Kunsthal hangen lijsten met slachtoffers van de aardbeving. Daarnaast maakte Ai Weiwei een grote installatie met krioelende stalen kabels om aandacht te vragen voor het schandaal. Aan het plafond hangt een slang gemaakt van rugzakjes, die terug zijn gevonden in het puin. Het zijn confronterende herinneringen aan de ramp.

De Chinese overheid was niet gelukkig met de kritische houding van Ai Weiwei. Zijn onderzoek naar de kinderslachtoffers van Sichuan kreeg veel aandacht, mede doordat hij een blog bijhield over de bevindingen. Ai Weiwei werd daarom steeds actiever tegengewerkt. Hij werd geslagen door politiemannen, zijn atelier werd afgebroken en in 2011 werd hij zelfs gevangen gezet.

Naar Europa

Het gevangenschap is een hoofdthema in de tentoonstelling. In levensgrote kijkdozen van zijn cel (eerder te zien in Londen) is te zien hoe Ai Weiwei tijdens zijn gevangenschap leefde. Bij het eten, op de WC, zelfs slapend, had hij altijd twee bewakers naast zich. Ai Weiwei bouwde de cel zelfs op ware grootte na, zodat ook bezoekers de cel kunnen ervaren. Je hoort de bezoekers smullen van de werken: ‘Wat moet het vreselijk zijn om drie maanden zo te moeten leven’.

Nadat Ai Wei Wei in 2015 eindelijk zijn paspoort terugkreeg, verhuisde hij meteen naar Europa. De laatste jaren woonde in hij in Duitsland, Engeland en Portugal. Eenmaal op het Europese continent werd hij geconfronteerd met de vluchtelingencrisis. Sindsdien maakt hij daarom ook veel kritische werken, die gericht zijn op het onrecht in de Westerse wereld.

Kritiek

In de Kunsthal zijn tientallen werken te zien waarin hij kritisch is op de Europese omgang met vluchtelingen. Zo maakte hij een lotusbloem van reddingsvesten. Net als de reddingsvesten is de Lotusbloem immers water-afstotend. Maar Ai Weiwei verwijst ook naar de symbolische betekenis van de Lotusbloem: wedergeboorte, de droom van veel vluchtelingen om in Europa een nieuw leven te beginnen.

In de tentoonstelling is te zien dat Ai Weiwei veel werkt met Lego. Het gebruik van beelden en voorwerpen uit de consumentencultuur plaatst hem in de Pop Art traditie van Andy Warhol. Maar Ai Weiwei gebruikt de Lego-blokjes om serieuze politieke problemen zichtbaar te maken. Zo toont hij met Lego de vaarroutes van de kustwacht en laat hij zijn eigen lichaam aangespoeld zien op het strand. Het werk verwijst naar Aylan Kurdi, een Syrische jongetje dat in september aanspoelde aan de Turkse kust.

Het interessant om te zien hoe anders de Westerse wereld omgaat met de kritiek van Ai Weiwei. Waar de Chinese overheid diep geraakt was en hem gevangen zette, lijkt de Westerse wereld de kritiek gewoon te negeren. Media berichten liever over zijn gevangenschap in China, dan over zijn maatschappijkritiek. Ook deze week in de berichtgeving op de tentoonstelling van Ai Weiwei in de Kunsthal speelt zijn relatie met de Chinese overheid weer de hoofdrol en niet zijn recente werken over vluchtelingen, WikiLeaks of de Trump-Biden verkiezing.

Ai Weiwei in de Kunsthal

De Kunsthal laat met de tentoonstelling ‘In search of humanity’ een schitterende overzicht zien van de gehele loopbaan van Ai Weiwei. Het is echter goed te merken, dat de tentoonstelling oorspronkelijk werd samengesteld voor het ruimere Albertina in Wenen. In de Kunsthal voelen de zalen krap en staan werken té dicht op elkaar. Hierdoor komen beroemde werken als de vloer met zonnebloempitten en de grote houten kaart China totaal niet uit de verf.

Bezoekers lijkt het allemaal niet uit te maken. Ze genieten van misschien nog wel meer van het persoonlijke verhaal van Ai Weiwei, dan van zijn kunst. In de Kunsthal wordt Ai Weiwei gevierd als de voorvechter van de vrijheid van meningsuiting. Trots dat hij in Europa welkom is met zijn kritische houding en activistische kunst. Prima die kritiek, zolang we er maar niets mee hoeven te doen.

Tentoonstellingen in 2023:
Kees van Dongen (Singer, Laren) – Brave New World (Fundatie, Zwolle) – Vermeer (Rijksmuseum, Amsterdam) – Sofonisba Anguissola (Rijksmuseum Twenthe, Enschede) – Bentvueghels (Centraal Museum, Utrecht) – Rembrandts tijdgenoten (Hermitage, Amsterdam) – Primitieven (MORE, Gorssel) – Henry Moore (Beelden aan Zee, Scheveningen) – Jaren 20 (Kunsthalle, Bonn) – Hollandse Meesters (Arp Museum, Rolandseck) – Van Gogh in Auvers (Van Gogh, Amsterdam), Futurisme (Kröller-Müller, Otterlo) – Ode aan Antwerpen (Catharijneconvent, Utrecht) – Patricia Kaersenhout (Bonnefanten, Maastricht) – Made in Paris (Folkwang, Essen) – Middellandse Zee (Singer, Laren) – Soutine (K20, Düsseldorf) – Hilma af Klint (Kunstmuseum, Den Haag) – Ai Weiwei (Kunsthal, Rotterdam) – Anselm Kiefer (Voorlinden, Wassenaar) – Aan de Seine (Van Gogh, Amsterdam) – Mummieportretten (Allard Pierson, Amsterdam) – Familie Brueghel (Noordbrabants, Den Bosch) – Oekraïne (Fundatie, Zwolle) – Derde Rijk (Museum Arnhem) – Ellen Gallagher (Stedelijk, Amsterdam) – Dieric Bouts (Museum M, Leuven)