In het Noordbrabants Museum hangen dit najaar tientallen schilderijen van de nazaten van de beroemde Pieter Brueghel de Oude. Vaak zijn de werken van mindere kwaliteit, soms ronduit slordig, zouden ze zonder de familienaam Brueghel überhaupt in een museum hangen?

Afgelopen maand won Noa Vahle de Televizier-ring voor jong talent. Zou ze de prijs ook gewonnen hebben als ze niet de dochter van Linda de Mol was geweest? Aangezien er nooit eerder een sportverslaggever überhaupt genomineerd was voor de prijs, is het antwoord vermoedelijk nee. Hetzelfde gevoel bekruipt je in het Noordbrabants Museum tussen de schilderijen van vijf generaties schilders uit de Brueghel-clan.

De Familie Brueghel

Pieter Brueghel de Oude schilderde landschappen en boerentaferelen. Zijn topstukken hangen in Brussel en Wenen en worden zelden uitgeleend. In het Noord-Brabantsmuseum hangt daarom het meer bescheiden ‘De ekster op de galg’ uit het Landesmuseum in Darmstadt. Het doek toont een heuvellandschap dat Brueghel schilderde na zijn reis naar Italië. Vlak nadat hij dit doek geschilderd had, overleed Brueghel op vrij jonge leeftijd. Hij liet twee zoons achter, die pas enkele jaren oud waren.

Waarschijnlijk was het zijn schoonmoeder, Mayken Verhulst, die de kinderen de kneepjes van het schildervak bijbracht. Verhulst was getrouwd met kunstschilder Pieter Coecke van Aelst en werkte zelf ook als kunstenaar. De schilderijen van Mayken Verhulst zijn helaas niet bewaard gebleven. Er bestaat alleen nog een portret van Coecke van Aelst en Verhulst, maar ook dit werk is niet in het Noord-Brabantsmuseum te zien.

Vernieuwers en kopiisten

Vooral de nazaten van Mayken Verhulst en Pieter Brueghel vullen de museummuren in Den Bosch. Dankzij de bewaarde schetsen van Pieter Brueghel de oude, konden zijn zoons talloze kopieën op de markt brengen. In het Noordbrabants Museum hangen de Spreekwoorden, de Volkstelling in Bethlehem en verschillende boerendansen.

Simpelgezegd zijn de nazaten van Pieter Brueghel in te delen in twee categorieën. Je hebt kopiisten als Pieter Brueghel de Jonge en Jan Brueghel de Jonge en vernieuwers als Jan Brueghel de Oude en David Teniers. De kopiisten zijn voor het Noordbrabants Museum vooral een manier om een aantal beroemde afbeeldingen te laten zien. Het ambacht van de kopieerpraktijken krijgt echter beduidend minder aandacht dan recent in het Bonnefanten, waar vijf versies van hetzelfde schilderij te zien waren.

Jan Brueghel de Oude toont zich in de expositie een veelzijdig kunstenaar. Naast landschappen en boerentaferelen experimenteert hij met bloemstillevens. Het Noordbrabants Museum laat zien hoe latere generaties in de familie succesvol werden in dit genre. Omdat de vraag naar het werk van Jan Brueghel groot was, werkte hij in een groot atelier met veel assistenten. Hierdoor is de kwaliteit van zijn werk erg wisselend. In het museum is dit goed te zien in een snel geschilderde allegorie van de elementen, waarin soms het doek nog zichtbaar is.

Noordbrabants Museum

Het Noordbrabants Museum heeft veel hooi op de vork genomen. Ze willen vijf generaties Brueghel laten zien, maar daarnaast ook verhalen vertellen over de rol van vrouwen in het atelier. Als het museum vervolgens ook nog begint over kolonialisme, wordt het simpelweg teveel. Er zijn inderdaad exotische dieren te zien op verschillende schilderijen, maar de rol van de familie Brueghel in koloniale praktijken blijft ronduit vaag. Kolonialisme wordt zo eerder een excuus om midden in de tentoonstelling een paar kunstkamers te bouwen, dan een gedegen verhaal.

Brueghel: de Familiereünie is zo een allegaartje van schilderijen, prenten en filmpjes. De tentoonstelling mist vaak de juiste werken om de verhalen goed te vertellen. Dit is goed te zien in de teksten, waarin regelmatig verwezen wordt naar schilderijen die niet in Den Bosch te zien zijn. De expositie sluit zo aan bij de werken van de nakomelingen van Pieter Brueghel de Oude: het gaat meer om de naam, dan om de inhoud.