In de wereld van Chaïm Soutine is alles grotesk. In dikke verfstreken schildert hij verwaaide landschappen, verwrongen gezichten en geplukte dieren. Dit najaar is het werk van Soutine in Düsseldorf te zien. Wat maakt zijn schilderijen zo aantrekkelijk?

In de zomer van 1923 schilderde Soutine een dorpje bij Cagnes aan de Middellandse zee. Het heuvellandschap met bomen, huizen en een kerk maakt een vervormde indruk. Een boom gaat over in een heuvel, huizen zijn ingedeukt: het is alsof Soutine zijn schildersezel tijdens het werk steeds heeft verplaatst. Het maakt het werk dynamisch en spannend om naar te kijken.

Soutine

Chaïm Soutine was een Joodse kunstenaar die werd geboren in Wit-Rusland. Maar getrokken door het kunstenaarsbestaan en moe van de Joodse discriminatie in Rusland, trok hij in 1913 naar Parijs. In de Franse hoofdstad ontmoette hij gelijkgestemde kunstenaars als Marc Chagall, Amedeo Modigliani en Markus Lipchitz. Maar Soutine behield zijn eigen stijl met dikke verflagen en verwrongen figuren.

Soutine was als Joodse Rus een buitenbeentje in Parijs. In zijn schilderijen heeft hij daarom veel oog voor andere buitenbeentjes: liftjongens, koorknaapjes en bedienden. Soutine zet juist de onderkant van de samenleving op het doek. Mensen die nooit een portret kunnen betalen en in de kunstgeschiedenis vaak zijn vergeten.

Buitenbeentjes

Huizen staan scheef, alsof de wind ze opzij duwt. Geportretteerde mensen trekken vreemde gezichten. In het werk van Soutine staat nooit iets stil. Het is daarom opvallend dat Soutine vaak juist statische onderwerpen kiest voor zijn schilderijen: stillevens, landschappen en portretten. Waarom zit er dan toch zoveel beweging in zijn werk?

Uit de kleur en de dynamiek van de schilderijen blijkt hoe Soutine zich moet hebben gevoeld tijdens het schilderen. Soutine is dus geen schilder van de werkelijkheid. Hij geeft je een ervaring, een emotie. Zijn expressieve werkwijze met dikke lagen verf zorgt ervoor dat geen doek hetzelfde is. Juist de stijl waarin het maakproces nog goed zichtbaar is, maakte Soutine geliefd bij abstract expressionisten als Willem de Kooning en Jackson Pollock. Hierdoor had Soutine ook na zijn dood nog veel invloed op de schilderkunst.

Vergelijken

Vaak werkte Soutine in series, waarbij hij meerdere schilderijen van hetzelfde onderwerp maakte (zoals de karkassen, geïnspireerd op Rembrandt). Voor de tentoonstelling in Düsseldorf zijn meerdere werken uit dezelfde serie naast elkaar opgehangen. Zo hangen de drie karkassen, drie fazanten, drie misdienaars en meerdere landschappen. Juist doordat de schilderijen zo vergelijkbaar zijn je extra goed kijken naar Soutines werkwijze en de verschillen tussen de werken.

De Kunstsammlung Nordrhein Westfalen geeft een mooi overzicht van Soutine’s loopbaan. Het fijne van de tentoonstelling is dat de schilderijen centraal staan. Er is weinig tekst, waardoor je echt wordt uitgedaagd te kijken. Dankzij bruiklenen uit heel Europa biedt het museum de unieke kans om zoveel werken van Soutine bij elkaar te zien!