Het Futurisme is meer dan schilderkunst

Futuristische schilderijen vol beweging gingen vanuit Italië heel Europa rond. Maar het futurisme beperkte zich niet tot de beeldende kunst. Het was een levenswijze. Het Kröller-Müller Museum toont hoe het futurisme in heel Europa invloed had op kunst, design en taal.

Giacomo Balla schilderde een auto als een schaduw in rode lijnen. Op de achtergrond zien we de bomen in het groen en de geluidsgolven van de auto als blauwe strepen. Maar Balla maakte geen schilderij, de afbeelding staat op een kamerscherm. Het is een voorbeeld van de futuristische droom, waarin kunst en design samenkomen.

Dynamiek

Futuristische schilders proberen dynamiek, de sensatie van snelheid en van verandering te vangen op het doek. Vaak tonen de schilderijen daarom een bewegend object op verschillende momenten. Geluiden, beweging en zelfs de geur van het moderne leven worden omgezet in de lijnen, volumes en kleuren in het schilderij.

Hoewel het futurisme in Italië ontstond, laat het Kröller Müller museum zien dat de stroming al snel navolging kreeg in heel Europa. De Russische modernisten gebruikten ook veel beweging in hun werk, zoals het stoomschip en de rookwolken in het onderstaande schilderij van Olga Rozanova.

Olga Rozanova – **Haven**, 1913.
Umberto Boccioni – **De kracht van een straat**, 1911.
Fortunato Depero – **Wolkenkrabbers en tunnels**, 1930.

Design

In korte tijd is nu dus een tweede tentoonstelling over het futurisme in Nederland te zien, na de recente expositie in het Rijksmuseum Twenthe. Maar waar in Enschede de nadruk lag op de fascistische ideeën van futurisme-voorman Marinetti, richt het Kröller-Müller museum zicht juist op de invloed van het futurisme op design, mode en literatuur.

Toegepaste modernistische kunst was niet alleen een ideaal van de futuristen, maar ook van kunstenaars van het Bauhaus, Suprematisme en de Stijl. Zo zien we servies van Kazimir Malevich, kledingontwerpen van Sonia Delaunay en stoelen van Gerrit Rietveld naast Italiaanse futuristen. De tentoonstelling laat zo zien hoe de verschillende modernistische stromingen rond 1920 in elkaar overliepen.

Filippo Tommaso Marinetto – **Woorden-in-vrijheid: medeklinkers klinkers getallen**, 1915
Giacomo Balla – **Futuristisch pak**, eind jaren 20

Kröller-Müller Museum

In het Kröller-Müller zijn naast de beroemde beelden van Boccioni en de schilderijen van Balla veel onbekende objecten te zien. Bijzonder zijn de kleren gemaakt door Giacomo Balla, maar ook de speelse beeldende poëzie van Marinetti en de affiches van Fortunato Depero.

De kracht van de tentoonstelling zit in de verrassende combinaties van kunst en design uit verschillende landen. De tentoonstellingsmakers laten zo zien dat het futurisme niet een Italiaanse curiositeit was, maar een pan-Europese kunststroming.