Jeroen de Baaij
Willem de Kooning werd geboren in Rotterdam, maar maakte als verstekeling de oversteek naar Amerika. Na jaren van armoede, maakt hij op vijftig jarige leeftijd furore in New York met een serie schilderijen van onverschrokken vrouwen. Waarom zijn de ruwe vrouwen van Willem de Kooning zo verleidelijk?
Eeuwenlang schilderden kunstenaars naakte vrouwen. Vaak toonden de schilderijen verleidelijke meisjes met puntgave lichamen in seksualiserende houdingen. Maar Willem de Kooning zijn anders. Ze doen denken aan de oervrouwen, zoals in de vruchtbaarheidsbeelden uit de prehistorie: ronde vormen in aardse kleuren. Ze stralen kracht uit en onverschrokkenheid.
Doorwerken
Willem de Kooning schilderde tussen 1950 en 1953 6 vrouwen op gigantische doeken. De Kooning werd al jaren gezien als een groot talent in kunstenaarskringen, maar deze serie bracht zijn definitieve doorbrak. Het Museum of Modern Art kocht al in 1953 het eerste doek, Woman I. De aankoopcommissie schreef over het doek “De commissie vond het beeld behoorlijk beangstigend, maar vond dat het een intense vitaliteit had en hield van de kwaliteit van de kleur”
De intense vitaliteit van de Woman-serie zit hem in de ruwe stijl van De Kooning. Het is alsof hij iedere klodder verf heeft neergezet en daarna meerdere keren heeft doorstreept en verplaatst. Deze doorleefde verf geeft de vrouwen een energieke uitstraling ondanks hun strakke houding.
Het is bekend dat Willem de Kooning enorm heeft geworsteld om de vrouwen goed op het doek te krijgen. Voor Woman I is hij meerdere keren opnieuw begonnen. Kunstcriticus Harold Roosenberg was erbij toen De Kooning een eerdere versie van Woman I met een witte kwast overschilderde en opnieuw begon. De Kooning had er moeite mee om zijn werken af te maken.
Abstract Expressionisme
Toen Willem de Kooning aan zijn serie vrouwenportretten begon, was de figuratieve kunst dood verklaard. Na de Tweede Wereldoorlog domineerde het abstract expressionisme de Amerikaanse kunstwereld. Jackson Pollock slingerde en drupte verf op doeken en Mark Rothko maakte mystieke kleurvlakken. In de jaren 40 had Willem de Kooning ook met name abstracte schilderijen gemaakt in zwart-wit.
De terugkeer van Willem de Kooning naar de figuratieve kunst werd daarom met hoon ontvangen door zijn collega’s. Vrouwenfiguren werden gezien als ouderwets. De Kooning zelf zag dit anders. In de vrouwen vond hij schoonheid: ‘Schoonheid maakt mij razend. Ik hou van het groteske.’
Abstract Expressionisme
De Kooning gebruikte voor het groteske wel de snelle en ruwe manier van schilderen die de abstracte kunstenaars uit jaren 50 ook hanteerden. Daarom wordt zijn kunst vaak toch als abstract-expressionistisch gezien. Zijn werken zijn figuratief, ze tonen immers duidelijk vrouwen, maar tegelijk hebben zo ook een abstracte kwaliteit als dynamische kleurvlakken.
De Woman serie is daarom erg populair. Woman III werd in 2005 verkocht voor 137,5 miljoen dollar en was destijds het op één na duurste schilderij ter wereld. De andere Woman schilderijen zijn te zien musea in New York, Kansas, Pittsburg en Canberra.
