Bij modernisme denkt iedereen meteen aan Picasso, Matisse en Kandinsky. Het is daarom makkelijk om het modernisme als een Europese uitvinding te zien. De Kunstsammlung Nordrhein Westfalen gaat op zoek naar een alternatief voor de Westerse lezing van de kunstgeschiedenis. Een wereldreis door de moderne kunst die leidt naar Brazilië, India en Japan!
Picasso liet zich inspireren door Afrikaanse maskers bij het maken van zijn eerste kubistische werken. Matisse reisde door Marokko om inspiratie op te doen voor zijn felgekleurde doeken. Kandinsky was onderdeel van een etnografische studiegroep die door de Russische binnenlanden reide. Het is dus niet zo’n gek idee om de oorsprong van het modernisme in Afrika, het Midden-Oosten en Azië te zoeken.
In de Kunstsammlung NRW zijn daarom zeven modernistische centra uitgezocht, die niet in Europa of in de Verenigde Staten liggen. Als bezoeker ga je op wereldreis langs Tokio (Japan), Moskou (Rusland), Sao Paolo (Brazilië), Mexico Stad (Mexico), Shimla (India), Beirut (Libanon) en Zaria (Nigeria).
Bekend en Onbekend
In de tentoonstelling Museum Global wordt de eigen (vooral Europese) collectie getoond naast schilderijen uit de zeven andere steden. Zo kan het dat Fernand Leger opeens naast de Libanese kunst van Saloua Raouda Choucair hangt. De overeenkomsten zijn veel groter dan misschien verwacht. Een zelfportret van de Indiase Amrita Sher-Gil doet denken aan de vrouwen van Paul Gauguin, een liggend naakt van Yorozu Tetsugoro past precies tussen de Europese expressionisten als Kirchner en Macke. Modernisme is een echt wereldwijd fenomeen.
Europese musea hebben zich traditiegetrouw gericht op de Europese kunstgeschiedenis. Het Museum Global project van de Kunstsammlung NRW past binnen een grotere tendens van Westerse musea om hun deuren te openen voor niet-Westerse kunst. Collecties worden onder de loep genomen en er komt steeds meer aandacht voor minderheden en niet-traditionele kunstenaars. In Düsseldorf is dit goed te zien aan het aantal vrouwelijke kunstenaars dat wordt getoond.
Nieuwe blik
Hoewel de zelfkritische aanpak van de Kunstsammlung bewonderenswaardig is, blijkt de uitwerking soms nog wat lastig. Natuurlijk zijn Europese musea erg gefocust op de ‘eigen’ Westerse kunstcanon en is dit niet altijd terecht. Maar als je deze kunstgeschiedenis loslaat, welke kunstenaars selecteer je dan als alternatief?
Het is duidelijk dat dit voor de Kunstsammlung NRW een dilemma is geweest. Opvallend vaak wordt er in de tentoonstelling Museum Global nu gekozen voor niet-Westerse kunstenaars die wel tijdelijk in Europa gewerkt hebben. Waarschijnlijk is dit gedaan omdat deze kunstenaars makkelijker te spiegelen zijn aan de eigen collectie, maar toch wringt dit met het concept van de tentoonstelling van niet-Europese kunst.
Bovendien zijn de gekozen kunstenaars niet allemaal zo vooruitstrevend dat hun werk weken later nog in je gedachten zal zitten. De vraag of de getoonde werken allemaal voldoende kwaliteit hebben, dringt zich daarom snel op. Er ligt hier duidelijk nog een grote opdracht voor musea en kunsthistorici. Geef ons een alternatieve kunstgeschiedenis van topkwaliteit! De tentoonstelling Museum Global in Düsseldorf geeft een mooie eerste aftrap voor de discussie.
Tentoonstellingen in 2018:
André Derain (Centre Pompidou, Parijs) – Neo Rauch (Fundatie, Zwolle) – Lage Landen (meerdere musea) – Ten voeten uit (Rijksmuseum, Amsterdam) – Unwired (Fotomuseum, Rotterdam) – Hyperrealisme (Kunsthal, Rotterdam) – Rineke Dijkstra (de Pont, Tilburg) – M.C. Escher (Fries, Leeuwarden) – Chinese kunst (Noordbrabants, Den Bosch) – Odilon Redon (Kröller-Müller, Otterlo) – James Ensor (Mu.ZEE, Oostende) – Moderne barok (MHKA, Antwerpen) – Neoclassicisme (Hermitage, Amsterdam) – Klimt en Schiele (Belvedere, Wenen) – Olieverfschetsen Rubens (Boijmans, Rotterdam) – Giacometti en Chadwick (Fundatie, Zwolle) – Alexej von Jawlensky (Gemeentemuseum, Den Haag) – Leonardo da Vinci (Teylers, Haarlem) – Gauguin and Laval (Van Gogh, Amsterdam) – Shirin Neshat (KM21, Den Haag) – Ossip Zadkine (Beelden aan Zee, Scheveningen) – Maria van Gelre (Valkhof, Nijmegen) – Amerikaanse kunst (Ludwig, Keulen) – Niet-westers modernisme (K20, Düsseldorf) – Miró en Basquiat (FLV, Parijs)
