Het kan zijn dat je op straat in Nederland een man met een bontmuts tegenkomt, die je tot stilte maant. Een wijsvinger voor zijn mond, kijkt hij je recht in de ogen. Hij moet je een geheim vertellen! Er was in de 18e eeuw in prachtig koninkrijk in Duitsland en Polen, met vorsten die echte kunstliefhebbers waren. Het is het goedbewaarde geheim van Dresden, nu te zien in het Groninger museum…

Afgelopen jaar sloot de Gemäldegalerie Alte Meister in Dresden een groot deel van zijn museumgebouw voor een grootschalige renovatie. Het betekende een unieke kans om de collectie op reis te sturen en ook buiten Dresden mensen bekend te maken met kunstschatten uit Duitsland. Op reis door Europa doet de collectie het Groninger Museum aan met ongeveer 100 topstukken die grotendeels werden verzameld in de 18e eeuw.

Koning van Polen
Dresden was honderden jaren de hoofdstad van Saksen, een koninkrijk in het oosten van Duitsland. Aan het eind van de 17e eeuw kwam Friedrich August I aan de macht en deed zich de kans voor om koning van Polen te worden. In Polen kende men geen erfopvolging zoals bij de meeste Europese vorstenhuizen, maar koos de adel de koning. August maakte hiervan gebruik en betaalde wat minder rijke edelen om op hem te stemmen en zo werd de jonge keurvorst in 1697 koning August II van Polen.

Het betekende het begin van een enorme voorspoed voor Saksen en Polen. In Dresden werd een duur paleis gebouwd, waarmee koning August II probeerde te wedijveren met andere koningshuizen in Europa. Hij begon ook een kunstcollectie, die verder werd uitgebouwd door zijn zoon August III. In deze tijd was niets te gek, omvangrijke collecties kunst werden uit Italië geïmporteerd en wereldberoemde meesters als Raphael, Titiaan, Rembrandt, Velazquez en Van Dyck werden naar Dresden gehaald. Bovendien werd de collectie voor het publiek toegankelijk gemaakt en ontstond hiermee een van de oudste musea van Europa.

Canaletto van Dresden
De nieuwe vorsten probeerden zich  te meten met Lodewijk XIV van Frankrijk en andere Europese vorsten en het was daarom belangrijk om Saksen en het hof van August mooi af te beelden. Naar Frans en Russisch voorbeeld werden er dus hofschilders aangesteld. August II en III haalden hun hofschilders het liefst uit Italië. Pietro Rotari, die ook de man met de bontmuts schilderde, werd binnengehaald als portretschilder en maakte portretten van de koninklijke familie. Bernardo Bellotto, een neef van de beroemde Venetiaanse schilder Canaletto, werd aangesteld voor stadsgezichten van Dresden.

Bellotto schilderde de Dresden en omgeving en probeerde zo de rijkdom van Saksen in kaart te brengen. . In het Groninger museum hangen enkele grote schilderij van zijn hand, zoals de Elbe met op de achtergrond de grootse architectuur van het moderne Dresden. Op de voorgrond zie je Bellotto zelf aan het werk. Bellotto werd graag vergeleken met zijn beroemde neef en ondertekende zijn schilderijen ook graag met ‘Canal’ of ‘Canaletto’. In Groningen zijn op de tentoonstelling zowel doeken van Bellotto als van Canaletto te zien, omdat ook werk van Canaletto door August II en III werd aangekocht. Het geeft een mooie kans om beide schilders te vergelijken.

Karakter van een Collectie
Alles bij elkaar zijn in Groningen ongeveer 100 schilderijen uit de collectie van de Gemäldegalerie van Dresden te zien, waaronderveel beroemde namen zoals Rembrandt, Reni en Watteau. De meeste doeken zijn aangekocht tussen 1700 en 1750 door August II en August III, want na 1750 was het gedaan met het Saksisch-Poolse rijk. August III raakte verstrikt in de zevenjarige oorlog en verloor de Poolse troon. Hiermee kwam er een einde aan de grandeur van Dresden, al bleef de schilderijen collectie bewaard.

In een van de laatste zalen hangen de ‘karakterstudies’ van Pietro Rotari, waaronder de man met de bontmuts. Alles bij elkaar 20 portretten waarop totaal verschillende mensen staan afgebeeld. Zo is het ook in de tentoonstelling. August II en III waren alleseters, waardoor een vrij ongebalanceerde collectie is ontstaan waarbij barokke bijbelafbeeldingen, worden afgewisseld met classicistische landschappen of Hollandse portretkunst. In Groningen zijn de schilderijen bovendien voorzien van een nogal kitsche omlijsting van lelijke stickers en naamkaartjes.

Het Geheim van Dresden is dat er een afwisselende collectie is verzameld, door twee vorsten in de 18e eeuw. Een collectie die soms een allegaartje lijkt, maar vooral ook een tijdsbeeld geeft van de heersende smaak tussen 1700 en 1750. Sommige schilders vinden we tegenwoordig nog steeds absolute top, anderen zijn ondertussen vergeten. Oordeel zelf tot en met eind mei in Groningen!

Het Geheim van Dresden
Groninger Museum, Groningen
t/m 25 mei 2015