Zeven jaar lang fotografeerde Rineke Dijkstra de drie zusjes Emma, Lucy en Cécile. Iedere foto zijn ze een jaar ouder, maar ook een jaar bewuster van de camera. De foto’s zijn nu te zien bij de grote overzichtstentoonstelling van Rineke Dijkstra in Museum de Pont. 

Almerisa vluchtte op 6-jarige leeftijd uit Bosnië en kreeg asiel in Nederland. Rineke Dijkstra fotografeerde haar in 1994 voor het eerst en maakt sindsdien jaarlijks een nieuwe foto. Iedere foto zie je Almerisa meer volwassen worden. De achtergrond van de foto’s verraadt de armoede waarin de Bosnische vluchtelinge opgroeit. Maar de grootste worsteling die uit de portretten spreekt, is de zoektocht naar identiteit.

Op sommige foto’s is Almerisa een typisch Nederlandse puber met kleren zoals deze eind jaren 90 in de mode waren. Op andere foto’s zie je in de kledingkeus en haardracht haar verbintenis met haar Bosnische roots. Wanneer voel je je als vluchteling Nederlander en wanneer blijf je Bosnisch? Maar vooral ook, hoe wil je dat je omgeving je ziet?

Identiteit

Je zou misschien denken dat dit vooral vragen zijn van asielzoekers, maar Rineke Dijkstra’s foto’s laten zien hoe iedereen op zoek is naar zichzelf. Neem nou Sasha en Marianna, twee zussen uit een rijke Russische familie. Rineke Dijkstra fotografeert ze in het interieur van hun huis. De foto is duidelijk erg geposeerd. De houding van de meisjes is te perfect, te ingestudeerd. Zie je hier de persoonlijkheid van twee jong volwassenen? Of kijk je naar de uitstraling die van hen verwacht wordt?

Deze continue balans tussen jezelf zijn en voldoen aan de verwachtingen van je omgeving, is een thema waar veel jonge mensen het moeilijk mee hebben. Rineke Dijkstra fotografeert daarom veel kinderen, pubers en jong volwassenen. Met haar langzame werkwijze en analoge camera probeert ze het moment te vangen dat de jongeren hun pose even loslaten. Ze weet hiermee de kwetsbaarheid van de geportretteerde in een beeld te vangen.

Verwachtingen

Rineke Dijkstra werd begin jaren 90 beroemd met haar serie strandportretten, waarin juist deze onzekerheid goed te zien is. In Museum de Pont is deze serie nu te zien, samen met andere beroemde foto’s van Rineke Dijkstra, zoals de pas bevallen moeders en de stierenvechters. De kwetsbaarheid van sommige van deze foto’s, maakt dat de werken je als toeschouwer ook direct raken. Alsof je in iemand’s persoonlijke ruimte komt. Je voelt je gluurder in een privéleven.

In haar videowerk onderzoekt Rineke Dijkstra onze oordelen en onze interpretatie verder. Ze plaatst een schoolklas Engelse jongetjes en meisjes voor een schilderij van Picasso en vraagt ze te omschrijven wat ze zien. De puurheid waarin de kinderen het werk analyseren, laat zien hoe vroeg mensen al leren om hun anderen te interpreteren. Zelfs als het om een kubistisch schilderij gaat! In de tentoonstelling in Museum de Pont laat Rineke Dijkstra zien hoe kwetsbaar we soms zijn voor deze oordelen en vooral hoe mooi dit kan zijn!

Rineke Dijkstra
Museum de Pont, Tilburg
t/m 22 juli 2018

Foto bovenaan dit artikel: Dijkstra – Emma, Lucy, Cécile (Three sisters 2008 – 2014), 2008, courtesy of the artist and Marian Goodman Gallery, New York, Paris and London; Galerie Max Hetzler, Berlin and Paris and Jean Mot, Bruxelles