Once upon a time in Cologne – Kennismaken met Amerikaanse kunst

In Europese musea is weinig Amerikaanse kunst te zien van voor 1945. Europese verzamelaars hebben zich blijkbaar nooit geïnteresseerd voor vroeg-Amerikaanse kunstenaars. Maar is dit gebrek aan interesse terecht? KunstVensters bezocht de tentoonstelling Once upon a time in America in Keulen om deze vraag te beantwoorden.

In de eerste zaal van het Wallraf-Richartz Museum sta ik oog in oog met Indiaanse chief. Als ik cowboy was geweest, had ik nu het eerste schot gelost. Maar ik ben kunstliefhebber en kijk de chief nog wat dieper in de ogen. Zou hij gedwongen zijn om mee te werken aan dit portret? Het is moeilijke te bepalen of de stijve blik van de chief voortkomt uit onwil of uit de primitieve kwaliteiten van de schilder.

Landschappen

Amerikaanse kunstenaars zijn in Europa vaak onbekend. Kent u Cole, Copley en Bingham? Pas bij de Parijse wereldtentoonstelling van 1867 waren deze Amerikaanse helden voor het eerst in Europa te zien. Maar zelfs daarna zijn er weinig werken door Europese musea aangekocht. In de 19^e eeuw vonden kenners de Amerikaanse kunst een beetje saai.

Lopend door de eerste zalen van het museum, kan ik me daar eerlijk gezegd wel iets bij voorstellen. De landschappen gemaakt door de kunstenaars van de Hudson River School zijn wat gezapig. De uitzichten zijn vast uiterst Amerikaans, maar ze missen het realistische van Ruysdael, de uitgekiende van Constable of het gevoelige van Friedrich. De Amerikaanse landschappen zijn daarvoor te vervuld van nationalistische trots.

Gewone Mens

Als in Europa avant-garde kunstenaars aan de hand van Monet, Picasso en Kandinsky steeds abstracter worden, ontdekt Amerika het realisme. Rond 1900 zijn het de kunstenaars van de Ashcan School die het Amerikaanse leven van de stad gaan afbeelden. Robert Henri, George Bellows and later ook Edward Hopper lieten vooral de schaduwkant van de American dream zien: armoede, rebellie en eenzaamheid.

Is er dan helemaal geen modernisme geweest in Amerika? In Keulen zijn impressionistische werken van Mary Cassatt en een pareltje van James McNeill Whistler te zien. Maar kan je deze werken Amerikaans noemen? Whistler en Cassatt hebben in Parijs gewerkt. Op een sneeuwstorm in New York van Childe Hassam na, lijkt Amerika nauwelijks geïnteresseerd geweest in het impressionisme.

Once Upon a Time in America

Tijd om de balans op te maken. De romantische landschappen en het ruwe realisme tonen Amerika zoals het is: trots en recht voor zijn raap. Maar na deze tentoonstelling moet ik de Europese verzamelaars toch gelijk geven. De Amerikaanse kunst is een tikkeltje voorspelbaar en daarmee saaier dan het Europese modernisme. De vroeg-Amerikaanse kunst is conservatief en  mist het vernieuwende van Jackson Pollock en Mark Rothko, waarmee de tentoonstelling eindigt.

Maar begrijp me niet verkeerd, ik kan dit zeggen omdat het Wallraf Richartz Museum een geweldige tentoonstelling heeft neergezet. De expositie biedt een zeer compleet overzicht van de Amerikaanse kunstgeschiedenis waarin alle grote namen aanwezig zijn: George Caleb Bingham, Grant Wood, John Singer Sargent, Edward Hopper, Georgia O’Keeffe en velen anderen. Juist omdat de Amerikaanse kunstenaars in Europa zo matig vertegenwoordigd zijn, is een reisje naar Keulen in deze kersttijd een mooie kans voor een kennismaking!