Vind je het ook zo lastig om goed op een foto te staan? Wat trek je aan? Hoe moet je kijken? In het Rijksmuseum is dit voorjaar te zien hoe koningen, edellieden en rijkelui zich lieten schilderen. Door zorgvuldig naar de schilderijen te kijken, ontdekten we de trucjes voor een groots portret!

Koningen en edellieden lieten zich graag groots en imposant schilderen. In het Rijksmuseum zijn zo’n 40 portretten van machthebbers en andere rijken verzameld. Rond 1500 waren portretten waarin mensen zich van top tot teen (‘ten voeten uit’) lieten schilderen alleen voorbehouden aan koningen en keizers, later volgden ook burgers. De grote imposante doeken benadrukken de rijkdom en allure van de machthebbers. Maar hoe schilder je zo’n staand portret?

Tip 1: Houding

Een rondje door de tentoonstelling laat zien dat je met je houding macht kan uitstralen. De geportretteerden rusten met hun gewicht op een been, zodat het andere een beetje losjes komt te staan. Hierdoor draaien de heupen een beetje en hangt een schouder vaak wat lager dan de andere schouder. De houding die hierdoor ontstaat noemen we contrapost (van het Italiaanse contrapposto) en wordt in verreweg de meeste van de 40 schilderijen gebruikt.

Tip 2: Blik

De stoere mannen in de tentoonstelling hebben vaak een arm in hun zij staan en kijken ze de toeschouwer recht aan om. Hierdoor ontstaat een krachtige houding die zelfvertrouwen uitstraalt. Vrouwen daarentegen hebben meestal hun armen naast het lichaam. Ook kijken ze je vaak met licht gebogen hoofd aan, of kijken ze überhaupt weg uit het schilderij. De dames lijken op de schilderijen meer ingetogen.

Tip 3: Mode

Een derde belangrijke component van een goed portret is het toepassen van de laatste mode. In het portret dat Lucas Cranach maakte van Hertog Hendrik de Vrome van Saksen, draagt hij een kostuum dat geïnspireerd is op kleding van soldaten. Hij liet hiermee zien hoe krijgshaftig hij was. Maar waar de scheuren in de kleding van de soldaten door hard werk ontstonden, waren ze in de kleding van de Hertog precies aangebracht. Hierdoor werd zijn gouden onderkleding zichtbaar. Zoals jongeren tegenwoordig spijkerbroeken met gaten kopen, zo was de mode van 15e eeuw ook een verwijzing naar kleding van arbeiders.

Tip 4: Attributen

Vaak lieten koningen hun macht zien door zich te laten schilderen in wapenrusting of met andere attributen. Een jachthond doet het goed bij rijke mannen om hun ambitie en overmacht kracht bij te zetten. Vrouwen hebben eerder een schoothondje om hun handen aan te warmen. Al heeft Luisa Casati ook een windhond bij zich. Deze rijke dame uit de Italiaanse jetset kijkt je uitdagend aan. Duidelijk iemand die de touwtjes graag in handen heeft. Mooi zijn ook de kinderen in de portretten die Veronese maakte van Graaf en Gravin da Porto. Wil dit tweetal graag hun zorgzame betrouwbare kant benadrukken?

Rembrandt van Rijn

De directe aanleiding voor de tentoonstelling in het Rijksmuseum is de voltooide restauratie van de huwelijksportretten van Maerten Soolmans en Oopjen Coppit, die in 2016 werden aangekocht door het Rijksmuseum en het Louvre. De huwelijksportretten van Rembrandt stralen weer. Het verwijderen van de vele lagen (deels vergeeld) vernis heeft ervoor gezorgd dat het stel er weer fris op staat.

Tussen de vele meesters valt het vakmanschap en de kwaliteit van Rembrandt extra op. De wijze waarop Rembrandt de kanten kragen, de satijnen kleren en de waaier van veren heeft geschilderd is levensecht. Maar naast deze geweldige stofbeheersing, is hij ook trefzeker in de gezichten en maakt hij gebruik van mooie clair-obscure lichtinval.

Maerten en Oopjen staan beide in contrapost en kijken ze zelfverzekerd naar de toeschouwer: Maerten met de hand in zijn zij, Oopjen met haar hoofd licht gebogen. Ze dragen dure kleren met een uitbundige kraag en schoenversieringen. De attributen bestaan uit een handschoen en een waaier, die de bijna koninklijke uitstraling van dit paar benadrukken. Maerten en Oopjen hebben zich aan dus aan alle poseer-tips gehouden!

De volgende keer dat je op de foto moet, denk dan de poseer-tips uit het Rijksmuseum!

High Society
Rijksmuseum, Amsterdam
t/m 3 juni 2018