Kunstmuseum Den Haag belooft een ander licht op de Haagse school. Maar de tentoonstelling vol clichés en ongelukkige vergelijkingen is weinig vernieuwend. Museum Panorama Mesdag laat zien hoe het beter kan. In de tentoonstelling over de kinderen van de Haagse school belicht het museum de sociale ongelijkheid in de 19e eeuw.
Nergens vind je het Hollandse landschap zo mooi verbeeld als op de schilderijen van de De Haagse school. De zeilboten, weilanden met koeien en boslandschappen van Mesdag, Maris, Mauve, Roelofs en Weissenbruch zijn nog altijd populair bij het grote publiek. Kunstmuseum Den Haag bezit de grootste en mooiste collectie van Nederland, mede dankzij schenkingen van de kunstenaars zelf. Om de paar jaar organiseert het museum daarom een tentoonstelling over de Haagse school.
Jozef Israëls – de Aardappeleters
Jan Hendrik Weissenbruch – de Trekvliet
Bekende thema’s
Ook deze zomer is de Haagse kunst van stal gehaald voor een zomerse tentoonstelling in het Kunstmuseum. De titel van de tentoonstelling is ‘de Haagse school in een ander licht’. Het museum suggereert hiermee dat ze een nieuw perspectief proberen te bieden op de Haagse school. Maar de thema’s van de zalen als ‘Licht’ en ‘Natuurbeleving’ zijn juist weinig verrassend. In de zalen zien we dat Weissenbruch de stranden bij Scheveningen schilderde en Maris de weilanden buiten de stad. Het museum wijst op de losse penseelstreek, de mooie weergave van het Hollandse licht en het schilderen in de buitenlucht. Kortom, het is het standaard verhaal over de Haagse school.
De enige vernieuwing in de tentoonstelling zit hem in de confrontatie met moderne en hedendaagse kunstenaars. Zo hangen de Haagse werken naast een schilderij van Monet. Een logische vergelijking. Monet schilderde ook in buitenlucht en probeerde het licht te vangen aan de Normandische kust. Een mooie vroege Monet zou daarom een perfecte keus zijn als tegenhanger van de Haagse school. Het museum kiest echter voor Blauweregen, een felgekleurd, bijna expressionistisch werk, uit de tijd dat Monet bijna blind was.
Maar het kan nog erger. De schapen in de schilderijen van Anton Mauve zijn opgehangen naast foto’s van schapen van Roel van Tour. Buiten het gezamenlijke onderwerp (schapen) hebben de werken niets met elkaar te maken. Schaap naast schaap, alsof het een sorteerwerkje is.
Kinderen van de Haagse school
Voor een nieuw perspectief op de Haagse school kan je daarom beter een bezoek brengen aan Museum Panorama Mesdag. Hier is nog een maand de tentoonstelling ‘Kinderen van de Haagse school’ te zien. In 1874 diende kamerlid Samuel van Houten, broer van kunstenaar Sientje Mesdag-van Houten, een wet in om fabrieksarbeid voor kinderen onder de twaalf te verbieden. Dit kinderwetje van Van Houten was het begin van de afschaffing van kinderarbeid in Nederland.
In de schilderijen van de kunstenaars van de Haagse school is nog veel kinderarbeid te zien. Luciferverkopers, mandenvlechters en boerenknechten: kinderen uit de armste lagen van de Nederlandse bevolking waren geliefde modellen. De kinderen hebben vieze voeten of kijken boos. De armoede spat van de schilderijen. Het is een groot contrast met de schilderijen, die de kunstenaars maakten van hun eigen kinderen. Jacob Maris schilderde zijn eigen zoon als een soort 17e eeuwse prins, met kanten kraag en rode wangetjes.
Jozef Israëls – Twee visserskinderen op het strand
Wally Moes – Schaftuurtje
Kinderloze vrouwen
In de catalogus bij de tentoonstelling is extra aandacht voor de vrouwelijke kunstenaars van de Haagse school. In het werk van Wally Moes zijn veel kinderen te zien. Ze schilderde twee pauzerende mandenvlechters en meisjes op de breischool. Zelf had Moes geen kinderen. Waarom bleven zoveel vrouwelijke kunstenaars zelf kinderloos? Het antwoord is tegenwoordig misschien schokkend. Maar vrouwen hadden ongetrouwd meer kansen als kunstenaar. In betere milieus was het ongepast om na het huwelijk te blijven werken. Vrouwelijke kunstenaars zouden dan moeten stoppen met schilderen.
Museum Panorama Mesdag laat zo zien dat de kunstenaars niet alleen zorgeloze landschappen schilderden rondom Den Haag. In de schilderijen van Maris, Moes en anderen blijkt een verhaal over sociale ongelijkheid, armoede en vrouwenemancipatie verborgen te zitten. De tentoonstelling en catalogus laten zo een onderbelicht aspect van de Haagse school zien. Daar kunnen ze bij Kunstmuseum Den Haag nog wat van leren!
Catalogus
Kinderen van de Haagse school
Nederlands – 24 x 28 cm
112 pagina’s – ca. 75 illustraties
Gebonden
ISBN 9789462625273
€ 24,95
Caspar David Friedrich (Kunsthalle, Hamburg) – Impressionisme van het Noorden (Singer, Laren) – Rembrandts Zintuigen (Lakenhal, Leiden) – Max Beckmann (Kunstmuseum, Den Haag) – Fotorealisme (Centraal Museum, Utrecht) – Frans Hals (Rijksmuseum, Amsterdam) – Surrealisme (Bozar/KMSKB, Brussel) – Laure Prouvost (de Pont, Tilburg) – Afrikaanse fotografie (Wereldmuseum, Rotterdam) – James Ensor (Bozar/KBR, Brussel) – Marina Abramovic (Stedelijk, Amsterdam) – Isaac Julien (Bonnefanten, Maastricht) – Boris Mikhailov (Fotomuseum, Den Haag) – Haagse School (Kunstmuseum/Panorama Mesdag, Den Haag) – Impressionisme (Orsay, Parijs) – the Art of Drag (Frans Hals, Haarlem)
