de Gebroeders Maris: Schilderen tussen de koeien

De Haagse school staat bekend om zijn grijstinten. De Nederlandse impressionisten schilderden stranden, polders en stadsgezichten onder grijze wolkenluchten. Maar klopt dit beeld wel? Het werk van de gebroeders Maris geeft een kleurrijkere impressie van de eerste moderne kunststroming van Nederland.

Kunstcriticus Jacob van Santen Kolff schreef in 1875 voor het over een “nieuwe ultraradicale beweging in de schilderkunst” die hij de Haagse school noemde. Het ging om het werk van Anton Mauve, Willem Hendrik Mesdag, Willem Roelofs, Jan Willem Weissenbruch en de Gebroeders Maris. Volgens Van Santen Kolff waren ze geïnspireerd door de werkelijkheid en probeerden ze vooral een stemming weer te geven. In veel grijze kleuren toonden ze het Nederlandse landschap.

In de openlucht

In navolging van de Franse kunstenaars in Barbizon werkten de kunstschilders uit de Haagse school veel in de openlucht. Het heuvelachtige gebied rond Oosterbeek werd ontdekt door Johannes Bilders en Willem Roelofs. Ze schilderden er eeuwenoude eikenbomen, die ze “Wodanseiken” noemden. Het leverde dramatische landschappen op die nog erg in de traditie van de romantiek zijn geschilderd.

Dankzij de aanleg van de spoorweg naar Arnhem in 1845 was het gebied makkelijk te bereiken uit het Westen. Al snel volgden daarom andere Haagse kunstenaars naar Oosterbeek, zoals Paul Gabriël, Anton Mauve en de broers Jacob Maris, Mathijs Maris en Willem Maris.

Gebroeders Maris

Kunstenaars van de Haagse school hadden geen ideologisch of stilistisch programma. De schilderijen zijn daarom niet per se in dezelfde kleurtonen, niet altijd in de openlucht gemaakt en zelfs niet altijd landschappen. Een blik op de schilderijen van de gebroeders Maris laat de variëteit in de werken van de Haagse kunstenaars zien.

Jacob Maris had succes met zijn zeegezichten en stadsgezichten. Matthijs Maris experimenteerde ook met religieuze motieven. De jongste broer Willem Maris is vooral beroemd door zijn polderlandschappen met koeien en eenden. Vooral deze vrolijke boerenlandschappen zijn groen, blauw, vrolijk, maar zeker niet grijs.

Zee

De mythe over de grijs- en blauwtinten van de Haagse lijkt vooral te zijn ontstaan dankzij de strandtaferelen. Jan Hendrik Weissenbruch maakte tientallen schilderijen van schelpenvissers en paarden op het strand in Scheveningen. Het zijn werken waar het realisme definitief wint van de romantiek. Het harde werk van de vissers wordt niet mooier voorgesteld dan de werkelijkheid.

Maar de echte zeeschilder van de Haagse School was Hendrik Willem Mesdag. In bruine en grijze verftinten schilderde hij strand, zee en wolkenluchten. Vissersboten domineren de schilderijen die Mesdag maakte in Scheveningen. Absoluut hoogtepunt van zijn oeuvre is het panorama uit 1881.

In tentoonstellingen wordt de nadruk vaak gelegd op het kunsthistorische belang van de Haagse school. De kunstenaars vertegenwoordigen het Nederlandse impressionisme en schilderden op grote schaal in de open lucht. Maar het echte succes van de Haagse school zit in de authenticiteit van de schilderijen.

Kinderen aan het strand, koeien in de wei, hard werkende vissers. Buitenlandse verzamelaars herkenden al vroeg de charme van de schilderijen. Veel schilderijen zijn daardoor in privécollecties in de Verenigde Staten en Engeland terecht gekomen. Geen grijze muurbloempjes, maar oprechte schilderijen van het Nederlandse landschap eind 19e eeuw.