Ed van der Elsken: Straatfotograaf die zijn tijd vooruit was

De kunst van Ed van der Elsken ontstond op straat. Met snapshots van het dagelijks leven brengt hij sociale en culturele verschillen in beeld. De foto’s van Ed van der Elsken tonen alle lagen van de samenleving.

Facebook, YouTube, Instagram: foto’s en filmpjes van het gewone leven zijn overal. Het is daarom niet goed meer voor te stellen hoe vernieuwend de straatfotografie van Ed van der Elsken in de jaren 50 en 60 was. Verliefde stelletjes in Parijs, excentriekelingen in Amsterdam en arme kinderen in Maleisië. Ed van der Elsken fotografeerde het leven.

Parijs

De doorbraak van Ed van der Elsken vond plaats in 1956 met het fotoboek ‘Een Liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés’. Het boek volgt een groep jongeren, doe rondhangt in Parijs. Hij documenteerde de jeugdcultuur in een een donkere stijl, alsof er weinig toekomstperspectief is in het naoorlogse Europa.

Ook in Nederland volgt hij het leven van jongeren. Het straat- en uitgaansleven van de jongeren staat centraal. Zo publiceert hij in 1959 het fotoboek “Jazz” over de nachtconcerten in het concertgebouw. Rock en roll dansen bij concerten of hangend op straat, de foto’s tonen een generatie die zich afzet tegen de heersende normen.

Reizen

In 1960 maakt Ed van der Elsken met zijn vrouw Gerda van der Veen een wereldreis die hem naar Japan, Maleisië, Mexico en de Verenigde Staten leidt. Ook in het buitenland richt hij zich op het straatleven. Vooral de mensen aan de rand van de samenleving, die genegeerd en vergeten worden, trekken zijn aandacht.

Op zijn reizen gebruikt hij zijn typische “snapshot”-stijl. Zo zien we in Japan een meisje dat op de metro staat te wachten, een groep Japanse mannen in pak (onder de titel “gangsters”), maar ook de wierook bij een Japanse tempel. Van der Elsken fotografeert alle aspecten van de samenleving. Zijn fotoboeken over zijn verre reizen zijn daarom erg populair.

Film

Na de vroege foto’s in zwart-wit werkt Van der Elsken ook steeds vaker in kleur. In 1977 publiceert hij het boek “Eye love you”. Hij gaat in dit boek op zoek naar alle aspecten van de liefde tussen man en vrouw. Toch zijn de foto’s steeds vaker niet alleen snapshots, maar brengen ze grotere thema’s als armoede en solidaritiet in beeld.

Vanaf de jaren 60 maakt Van der Elsken ook films. Opnieuw staat het dagelijks leven centraal. De armoede in arbeiderswerken, de zwangerschap van zijn vrouw en een liefdesverklaring aan Amsterdam. De films van Van der Elsken zijn een ongefilterde weergave van leven.

Bye

Als Ed van der Elksen in 1989 hoort dat hij ongeneeslijk ziek is, begint hij aan zijn laatste project. In de film “Bye” toont hij zijn ziekteproces. Het is een indringend zelfportret van een man die afscheid neemt van het leven. Ed van der Elsken overlijdt op 28 december 1990.