Bescheiden en plichtgetrouw. Jan Schoonhoven was niet op zoek naar roem of aandacht, maar zocht naar de meest pure schoonheid in de kunst. Hij werkte gewoon bij de post en maakte zijn witte reliëfs in de avonduren.
De herkenbare witte reliëfs van Jan Schoonhoven behoren tot de hoogtepunten van de naoorlogse Nederlandse kunst. Christies verkocht in 2014 een werk van Jan Schoonhoven voor bijna 1 miljoen euro. Zijn werken werden getoond bij de beroemde kunstgalerie David Zwirner in New York. Toch werkte Jan Schoonhoven nooit fulltime als kunstenaar.
R72-73-10, R74-9, R70-24, R69-32
PTT Post
Schoonhoven werkte tot aan zijn pensioen in 1979 bij de PPT Post in Den Haag. Dagelijks nam hij stipt om 8 uur de trein van zijn woonplaats Delft naar Den Haag. Zijn kunstwerken maakte hij in de avonden, weekenden en vakanties. Zelfs toen Schoonhoven meedeed aan nationale en internationale tentoonstellingen bleef hij bij de PTT in dienst.
Zijn werkgever was niet altijd gelukkig met Schoonhoven’s kunstenaarsbestaan. In 1967 kwam een tv-ploeg hem onverwachts opzoeken bij het PTT gebouw in Den Haag. Het leverde hem een reprimande voor alle onaangekondigde commotie. Maar vooral nadat Schoonhoven zich naakt door de Japanse kunstenaar Yayoi Kusama liet beschilderen met stippen (zie onder), kwam hij met zijn baas in problemen. Een voorziene promotie ging niet door.
Witte reliëfs
In 1958 maakte Jan Schoonhoven een reliëf voor het postkantoor van Delft, waarin goed te zien is dat hij de Duitse kunstenaar Paul Klee bewonderde. Het kleurrijke relief van vlakken doet denken aan de Weg naar de Citadel van Klee. In de jaren nadat hij zijn postkantoorwerk maakte, ging Schoonhoven’s ontwikkeling snel.
In 1958 richtte hij met Armando, Kees van Bohemen, Jan Henderikse en Henk Peeters de groep van Informele kunstenaars op. De kunstenaars waren op zoek naar de meest pure vorm van kunst. In de traditie van Piet Mondriaan, vond Schoonhoven de meest pure vorm in de abstractie. Maar waar Mondriaan’s werk nog een ideologische (bijna religieuze) betekenis had, hadden Schoonhoven’s reliëfs geen diepere betekenis meer. Het is wat je ziet.
Jan Schoonhoven maakte vanaf begin jaren zestig alleen nog helemaal witte werken. De reliëfs bouwde hij nu op uit geometrische vormen, die repeteerden. Wit, of de afwezigheid van kleur, was voor Schoonhoven de meest pure kunstvorm. De herhaling van basisvormen stond voor de afwezigheid van expressie. Schoonhoven’s werk toont de kern.
NUL
Jan Schoonhoven exposeerde regelmatig met de internationale Zero-beweging, die in 1957 in Düsseldorf was ontstaan. In 1962 ging de informele groep daarom over in de Nul-groep. Jan Schoonhoven kreeg dankzij de inspanning van Lucio Fontana, Otto Piene en andere internationale nulkunstenaars, zo een wereldwijd publiek. Schilderijen van Schoonhoven werden opgenomen in grote Zero-tentoonstellingen in het Stedelijk en het Guggenheim.
In 1967 won Jan Schoonhoven de tweede prijs op de biennale van Sao Paolo. Maar hij kreeg er weinig van mee. De Nederlandse overheid had geen reisbeurzen naar Brazilië beschikbaar gesteld en Schoonhoven was gewoon aan het werk bij de PTT. Het kenmerkt zijn bescheidenheid. Het ging Schoonhoven om de kunst, niet om de roem.
Meer artikelen uit de Canon van de Nederlandse Kunst:
Fibula van Dorestad: Ambachtswerk uit de Middeleeuwen
Johanna Koerten: Knipkunstenaar van Koningen
Jan-Baptist Xavery: Beeldhouwer aan het Hof
George Hendrik Breitner: De Moderne Stad in Beeld
Rineke Dijkstra: Vangt het vervliegen van de jeugd
Vincent van Gogh: Een leven tussen licht en donker
Piet Mondriaan: Religieuze zoektocht naar abstractie
Eva Besnyö haalt de kwetsbaren uit de schaduw
Geertgen tot Sint Jans: Schilderende broeder in Haarlem
Gebruikte Johannes Vermeer een camera obscura?
Rachel Ruysch: Je zegt het met bloemen!
de Gebroeders van Lymborch: Miniaturisten aan het Franse Hof
Charley Toorop: Portret van het Leven
Nola Hatterman: Suriname in de spotlight
prachtig bericht over Jan Schoonhoven!