Charley Toorop: Portret van het Leven

Charley Toorop ving in haar portretten de harde werkelijkheid. Strenge karakterkoppen tonen de sporen van een moeilijk leven. Met haar unieke stijl groeide ze uit tot een centraal figuur in de Nederlandse kunstwereld.

Charley Toorop had eigenlijk een muziekcarrière moeten hebben. Op jonge leeftijd ging ze zelfs naar Parijs voor zang- en vioollessen. Maar op haar 20e besloot ze -in de voetsporen van haar vader Jan Toorop– kunstenaar te worden. Ze experimenteerde met kubistische technieken en nam in 1911 had deel aan de tentoonstelling van de Moderne Kunstkring in het Stedelijk Museum.

Boeren – Charley Toorop – *© Centraal Museum Utrecht/Adriaan van Dam*

Charley Toorop

Haar vroegste kunstenaarsjaren waren moeilijk. Toorop had een ongelukkig huwelijk met John Fernhout, die een alcoholprobleem had. Hierdoor kwam ze op jonge leeftijd alleen te staan voor de zorg voor drie kinderen. Met financiële hulp van haar vader, en opvoedhulp van haar moeder, kon ze haar kunstcarrière toch verder ontwikkelen. Zo werkte ze in Parijs, Arles en de Borinage.

Hier vond ze haar persoonlijke stijl, een soort van expressionistisch realisme, met harde vormen. Ze specialiseerde zich in portretten, waarin ze ook het karakter van de mens probeerde te vangen. Neem bijvoorbeeld het Volkslogement uit de collectie van het Van Abbemuseum in Eindhoven. De strenge grootmoeder, de lamgeslagen arbeider en de baby, dat als licht boven de kachel uitkomt. Hiermee krijgt het doek ook een dosis symboliek mee: de jonge generatie als hoop voor een beter leven.

Kunstenaarskolonies

Charley Toorop was de spil een groot kunstnetwerk. Op jonge leeftijd werkte ze in de omgeving van Domburg, waar haar vader Jan Toorop ook veel gewerkt had. Onder andere Jacoba van Heemskerck en Piet Mondriaan waren ook veel aan de Zeeuwse kust te vinden. Piet Mondriaan hielp Charley Toorop later ook aan huisvesting in Parijs. In Arles vond ze onderdak dankzij Ossip Zadkine. Het is tekenend voor de goede contacten die Toorop had met andere kunstenaars.

Maar het grootste deel van haar leven werkte Charley Toorop in Bergen. Hier bestond een levendige kunstenaarskolonie, waar onder andere Jan Sluijters, Leo Gestel en Else Bergh deel van uitmaakten. Jan Toorop liet in 1921 een huis voor Charley Toorop bouwen met een schitterend atelier. Het dak lag als vleugels over het huis heen, waardoor het huis de naam ‘de Vlerken’ kreeg.

Drie generaties

In het doek ‘de drie generaties’ (1950) is op de achtergrond het grote raam van het atelier in Bergen te zien. Het schilderij toont drie generaties Toorop-kunstenaars. In het midden zien we het zelfportret van Charley met links een beeld van haar vader Jan en rechts haar zoon Edgar Fernhout. Charley heeft de carrière van haar zoon altijd erg ondersteund, soms tot jaloezie en onvrede van haar andere kinderen.

De kunst speelde altijd de hoofdrol in haar Toorop’s leven. Moeilijke situaties zoals een druk gezin, oorlog of geldgebrek konden haar niet stoppen. In haar vele zelfportretten zien we haar onverzettelijkheid. Op de doeken kijkt Charley Toorop geconcentreerd en kritisch naar haar werk en leven.