Jan Willem Pieneman: de geschiedenis van Nederland op doek

Begin 19e eeuw werd Nederland bevrijd van Franse overheersing. Napoleon werd verslagen bij Waterloo en daarbij had de Prins van Oranje meegevochten. Kunstschilder Jan Willem Pieneman verheerlijkte de rol van Willem II op grote doeken. Hij hielp zo mee aan een nationale gevoel van eenheid.

Geen kunstenaar heeft zoveel invloed gehad op de 19e eeuwse schilderkunst in Nederland als Jan Willem Pieneman. Hij werkte voor de koning, was de eerste directeur van de Koninklijke Akademie voor de Beeldende Kunst en leidde het Rijksmuseum. In navolging van de Franse historieschilders bracht hij de Nederlandse geschiedenis naar het doek.

Slag bij Quatre Bras

Twee dagen voor de beroemde slag bij Waterloo vocht de Nederlands prins Willem (later koning Willem II) tegen de legers van Napoleon. Tegen de bevelen van de Engelse hertog van Wellington in, stelde hij zijn troepen op bij Quatre Bras en hield stand tegen de aanvallen van de Fransen Alleen hierdoor kwam het twee dagen later tot de beslissende slag bij Waterloo.

Jan Willem Pieneman schilderde prins Willem als held van de slag voor een ontvangstzaal in Paleis Soestdijk. Het werk was een groot succes en maakte Pieneman onbetwist tot belangrijkste kunstenaar van Nederland.

Nationale Kunst

Pieneman werd hoofd van de kunstacademie en bleef belangrijke momenten uit de Nederlandse geschiedenis afbeelden. Hij kreeg opdrachten van Koning Willem I, die met de kunstwerken een nationaal gevoel van eenheid trachtte te creëeren. Na tientallen jaren onrust door revoluties en oorlog probeerde hij inwoners van Nederland te verbinden.

In 1824 schilderde Pieneman ook de slag bij Waterloo (schilderij boven dit artikel), het vervolg op de slag bij Quatre Bras. De hertog van Wellington heeft Napoleon verslagen en staat centraal afgebeeld. Pieneman spendeerde twee jaar in Londen om alle belangrijke Engelse officieren op het schilderijen te portretteren.

Opnieuw is ook de prins van Oranje (later koning Willem II) afgebeeld. Hij ligt links gewond op een brancard. Koning Willem I kocht het werk voor de nationale kunstcollectie. Het doek meet 6 bij 8 meter en is daarmee nu het grootste werk in het Rijksmuseum.

Filips beschuldigt Willem van Oranje – Cornelis Kruseman

Portretten

De belangrijkste concurrenten van Pieneman aan het begin van de 19e eeuw kwamen uit de familie Kruseman. Cornelis Kruseman was net als Pieneman opgeleid aan de Amsterdamse Tekenacademie. Ook werkte hij als leerling bij Jean Augustin Daiwaille (net als Barend Koekkoek) en reisde hij door Italië. Cornelis Kruseman kreeg opdrachten van het koningshuis en schilderde historiestukken en portretten.

Cornelis’ achterneef Jan Adam Kruseman had veel succes als portretschilder. Rijke burgers, edellieden en hooggeplaatste militairen gaven hem opdrachten. Zijn ‘portret van Vrouw’ doet denken aan de stijl van Ingres. Want Prins Willem II mocht de Fransen dan het land uit heb gejaagd, de stijl van de 19e eeuwse kunst bleef erg op Frankrijk geïnspireerd!