Willibrord en Bonifatius brachten Nederland het christendom

In de 7e eeuw reisden Sint Willibrord en Sint Bonifatius door Nederland om de bewoners te bekeren tot het christendom. Hoewel het geloof eeuwenlang grote invloed heeft gehad op ons land, is de kerstening van Nederland nauwelijks terug te vinden in de kunst. Waar zijn de schilderijen van Willibrord en Bonifatius?

Op een oktoberdag in 690 kwam Sint Willibrord aan land bij de Schelde. Vanuit Engeland was hij naar de lage landen gekomen om de bevolking te bekeren tot het christendom. Nederland was destijds een groot moerasgebied waar de Friezen woonden. Maar doordat de katholieke Franken langzaam het gebied veroverden, zag priester Willibrord kansen om de bevolking te laten kennismaken met het christelijke geloof.

Sint Willibrord

Na het vertrek van de Romeinen was Nederland lange tijd in handen van Germaanse stammen, die verschillende natuurgoden aanbaden. Ook vond er verering plaats van voorvaderen, door middel van grafgiften en rituelen. Bij de Germanen waren heilige plekken vaak bomen en bronnen.

Willibrord trok door heel Nederland en België om het verhaal van Jezus Christus te verkondigen. In 695 werd hij door de paus benoemd tot bisschop der Friezen, die zetel hield in Utrecht. Hoewel het bisdom van Utrecht pas honderd jaar later ontstond, wordt Willibrord hierdoor vaak gezien als eerst bisschop van Utrecht.

Voor zijn veiligheid en succes was Willibrord erg afhankelijk van de Franken. Dus toen de Franken verliezen leden en de Friese koning Radboud Nederland heroverde, werden Willibrords kerken weer afgebroken. Pas toen Karel Martel de Nederlander in 719 definitief veroverde, kreeg het christendom meer navolging. Karel dwong mensen te kiezen tussen bekering of zware straffen.

Sint Bonifatius

Vanaf 719 kreeg Willibrord ook steun van een andere Engelse zendeling: Winfried. De paus benoemde Winfried tot bisschop-missionaris van de Germaanse gebieden en gaf hem de naam Bonifatius. Waar Willibrord bij voorkeur vanuit Utrecht werkte om de kerk op te bouwen, bleef Bonifatius juist reizen.

Zijn beroemdste wapenfeit is het omhakken van de Germaanse heilige Donareik bij de Duitse stad Fritzlar. Talloze schilderijen zijn gemaakt waarop Bonifatius in bisschopskleding met een bijl is afgebeeld. De Germanen verwachtten dat Bonifatius voor zijn ruwe daad zou moeten boeten. Maar er kwam geen enkele reactie van de goden. Bonifatius gebruikte dit als bewijs voor de macht van Christus.

Kunst

Hoewel de kerstening van Nederland de geschiedenis van ons land eeuwenlang heeft bepaald, zijn Willibrord en Bonifatius nauwelijks verbeeld in de Nederlandse schilderkunst. De reformatie is hiervoor de belangrijkste verklaring. Na de beeldenstorm is er nauwelijks meer ruimte voor kunst van heiligen in Nederland.

Het typeert de bescheiden rol die de Nederlandse kerk heeft gehad als opdrachtgever van kunstenaars. In tegenstelling tot Spanje, Frankrijk en Italië, was de Nederlandse kunst vanaf de 17e eeuw grotendeels afhankelijk van rijke burgers. Deze rijke protestanten kozen eerder voor schilderijen van de 80 jarige oorlog dan van katholieke heiligen!