Bij wereldwijde antiracismeprotesten zijn de afgelopen weken verschillende standbeelden vernield of beklad. Historische figuren die direct of indirect betrokken zijn geweest bij slavenhandel en onderdrukking van zwarten zijn het nieuwste doelwit van de blacklivesmatter beweging. Hoe gaan we om met de sporen van ons koloniaal verleden?
Het begon een week geleden in de Britse stad Bristol, waar met touwen het beeld van Edward Colston van zijn sokkel werd getrokken tijdens antiracismeprotesten. Eenmaal op de grond poseerde een demonstrant met zijn knie in de nek van het beeld, als verwijzing naar de dood van George Floyd. Colston was een slavenhandelaar, die rijk is geworden dankzij de handel in en onderdrukking van West-Afrikanen.
Wie was goed en wie was fout?
De vernieling van het beeld van Colston heeft wereldwijd navolging gekregen. In de Verenigde Staten werden beelden van ontdekkingsreiziger Christoffel Columbus en president Jefferson Davis neergehaald. In Engeland werd een beeld van Churchill beklad, vanwege zijn uitspraken en beleid over India. In België waren verschillende beelden van koning Leopold II doel van teksten en vernielingen. De Belgische koning onderdrukte Afrikanen in zijn ‘privé-kolonie’ Congo-vrijstaat.
Iemand als Colston die handelde in slaven, is een begrijpelijk doel van antiracismeprotesten. Maar soms is connectie met racisme minder duidelijk. In Rotterdam-Delfshaven werd bijvoorbeeld een standbeeld van Piet Hein beklad. Piet Hein was nooit direct betrokken bij slavenhandel (die bestond nog niet eens in zijn tijd) en pleitte in brieven zelfs voor compassie voor tot slaaf gemaakte Afrikanen. Toch claimen demonstranten dat de winsten die Piet Hein maakte, hebben geleid tot onderdrukking in koloniën.
Principe
Los nog van wie heeft bijgedragen aan slavernij en onderdrukking, leiden de recent protesten tot een fundamentelere vraag: Moet je standbeelden van historische figuren überhaupt wel verwijderen? Voorstanders van vernielingen wijzen op het verheerlijkende karakter van veel beelden. De personen worden neergezet als helden en dragen zo bij aan de verspreiding van een racistische ideologie.
Tegenstanders van de recente beeldenstorm stellen dat je de geschiedenis niet kan uitwissen door het weghalen van een beeld. Minister Van Engelshoven van Cultuur noemt het bekladden van beelden “buitengewoon spijtig”. Ze pleit ervoor om de beelden beter context te plaatsen, door bijvoorbeeld een informatiebord te plaatsen over de daden van de uitgebeelde persoon.
Het Amsterdamse college van burgemeester en wethouders heeft toegezegd deze borden te gaan plaatsen bij standbeelden, gebouwen en straatnamen die verwijzen naar het koloniale verleden. Het Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst in Rotterdam kondigde aan een nieuwe naam te zullen zoeken. Witte de With was een 17e-eeuwse zeevaarder die met koloniaal geweld expedities leidde in Nederlands-Indië. Op deze manier wordt gehoor gegeven aan de antiracismeprotesten.
