Afgelopen maand brachten zangeres Beyoncé en rapper Jay-Z een videoclip uit bij het nummer Apeshit. De clip werd geheel opgenomen in het Louvre en toont het tweetal dansend en zingend tussen de kunstwerken. Het is een videoclip die aandacht vraagt voor de ‘witte kunstgeschiedenis’ en het slavernijverleden van Europa. KunstVensters zet de 16 kunstwerken uit de clip voor u op een rijtje!

Beyoncé en Jay-Z zijn sinds 2008 getrouwd en hebben samen 3 kinderen. Ondanks dat dit hip-hop koppel vaker samen heeft opgetreden, kwam het onverwacht dat ze dit jaar samen een heel album uitbrachten onder de naam ‘The Carters”. Door als zwarte artiesten een clip op te nemen in het pantheon van de witte Westerse kunstgeschiedenis, geven Beyoncé en Jay-Z een signaal af over de rassenongelijkheid binnen de kunst.

1. Mona Lisa – Leonardo da Vinci
De videoclip van Beyonce en Jay-Z begint voor de Mona Lisa. Vier jaar geleden maakte het duo een selfie voor de Mona Lisa die ze verspreidden via hun instagram account. Nu beginnen ze hun videoclip er. Ze kijken recht in de camera alsof ze zelf geportretteerd worden. Mona Lisa is misschien wel het meest invloedrijke witte portret ter wereld. Beyoncé en Jay-Z behoren tot de meest invloedrijke zwarte muzikanten van alle tijden. De twee laten zich in de clip afbeelden als twee zwarte mensen die ook zo’n beroemd portret verdienen.

2. De kroning van Napoleon – Jacques Louis David
In 1804 kroonde Napoleon zichzelf tot keizer en werd zijn vrouw Josephine keizerin. In de videoclip van Beyoncé zien we haar en andere dansers voor dit schilderij dansen. Beyoncé staat recht onder Josephine alsof zij degene is die door Napoleon gekroond wordt. Napoleon was een grote kolonisator en verdiende veel geld aan de exploitatie van zwarte slaven. Toen in een deel van het Franse rijk na opstanden de slavernij was afgeschaft, was het Napoleon die dit opnieuw invoerde. Beyoncé’s kroning door Napoleon wordt daardoor extra ironisch.

3. De gevleugelde overwinning van Samothrace
Dit marmeren beeld van Nike stond ooit op een heiligdom op het Griekse eiland Samothrace. Het beeld werd in de 19e eeuw teruggevonden en naar het Louvre gebracht. In de video wordt op de grote trappen voor het beeld gedanst. Maar er worden ook andere verwijzingen naar beeld gemaakt, door zwarte dansers met witte vleugels te laten zien. Griekse goden worden altijd wit afgebeeld. Maar is dit wel terecht?

4. Andrea Solario – Maagd met Groene Kussen
5. Rosso Fiorentino – Pietà
6. Kopie naar Lysippos – Hermes
Bovenstaande drie werken worden in de videoclip maar erg kort getoond. De meest duidelijke verwijzing is het beeld van Hermes, waarin je de Griekse god ziet knielen om zijn sandalen aan te trekken. Meteen erna zie je een groep mannen geknield op de grond zitten, wat refereert aan de  recente protesten van de American Football spelers.

7. Grote Sfinx van Tanis
Een prominent beeld in de videoclip is de grote sfinx van Tanis. Het beeld werd gekocht uit een privécollectie rond 1825 en is ruim 4000 jaar oud. De Egyptische kunst wordt vaak meegerekend in de Westerse canon van de kunstgeschiedenis als voorloper van de Griekse en de Romeinse kunst. Beyoncé benadrukt in de clip juist dat Egypte in Afrika ligt en als zodanig ook een belangrijke rol speelt in de ontwikkeling van de Afrikaanse kunst. Tegelijk is dit beeld een Afrikaans kunstobject dat door Europeanen werd meegenomen en geclaimd voor hun eigen musea. Opnieuw een verwijzing naar de Europese overheersing van Afrika.

8. Venus van Milo
Afrodite (Venus) is de verpersoonlijking van het Westerse schoonheidsideaal. De Venus van Milo werd rond 1820 gevonden op het Griekse eiland Melos/Milo zonder armen, maar werd meteen omarmd als Griekse schoonheid. Beyonce staat in de clip voor het beeld met haar lichaam in dezelfde S-achtige vorm, alsof een zwart schoonheidsideaal naast een wit schoonheidsideaal wil zetten.

9. Madame Récamier – Jaques Louis David
Het portret dat Jaques Louis David maakte van Mme Récamier wordt in de videoclip nog eens subtiel nagebootst door de dansers. De dansers spelen niet de rijke Récamier, maar ze vormen met hun lichamen de vorm van de chaise longue waarop Récamier ligt. Opnieuw is dit een vrij directe verwijzing naar hoe zwarte mensen in de 18e en 19e eeuw werden gebruikt door blanken. Juist rijken zoals Mme Récamier werden rijker door de uitbuiting van zwarte mensen.

10. Théodore Géricault – de Bevelhebber te Paard
11. Paolo Veronese – de Bruiloft te Kana
12. Ary Scheffer – Paolo en Francesca
Opnieuw drie schilderijen die in de videoclip slechts kort en fragmentarisch in beeld zijn. Een schilderij van de Nederlandse schilder Ary Scheffer waarin de geheime liefde van Francesca en Paolo wordt afgebeeld die Dante beschrijft in zijn goddelijke komedie. Het beeld wordt daarna nagespeeld door een zwart paar, waarin de rol van de man en vrouw zijn omgedraaid. Ook wordt Veronese’s bruiloft te Kana getoond. Hierbij wordt ingezoomd op de zwarte jongens die als bedienden werken. Opnieuw een verwijzing naar de onderdrukking van zwarte mensen.

13. Raft van Medusa – Théodore Géricault
Géricault maakte dit schilderij na de scheepsramp met het Franse schip Méduse in 1816. 147 mensen zaten 13 dagen lang op een gammel vlot voordat ze gered konden worden. Uiteindelijk kwamen 15 mensen hierbij om het leven. Het is moeilijk om dit niet als een verwijzing te zien naar de huidige vluchtelingencrisis waarin dagelijkse vele Afrikanen op gammele bootjes stappen om de gevaarlijke oversteek naar Europa te wagen.

14. De Eed van de Horatii – Jacques Louis David
15. De Sabijnse Maagdenroof – Jacques Louis David
Opnieuw twee werken van Jacques Louis David, waarin broederschap en strijd worden benadrukt. De Horatii waren een drieling uit de vroege Romeinse geschiedenis die samen de strijden voor Rome. De Sabijnse maagdenroof toont hoe de Romeinen vrouwen stalen omdat ze vrijwel alleen mannen in de stad hadden. In de clip worden de schilderijen gecombineerd met beelden van protest. Handen worden in de lucht gestoken als verwijzing naar de Black Lives Matter beweging en daarna worden de wapens uit de schilderijen getoond. Zwarte mensen zullen strijden zoals de Romeinen dat deden.

16. Portret van een Zwarte Vrouw – Marie-Guillemine Benoist
Niet onverwacht speelt dit portret van een zwarte vrouw ook een prominente rol in de clip van Beyoncé en Jay-Z. Het schilderij werd gemaakt net na 1800 en toont een zwarte vrouw: eindelijk niet als onderworpene maar gewoon als geportretteerde. Het is een trotse vrouw die gezien mag worden en één van de weinige zwarte dames is in de geschiedenis van de Westerse kunst. Het schilderij kan gezien worden als het kleine lichtpuntje, het beetje hoop in de videoclip.