Canon van de Moderne Kunst: Magritte

Canon van de Moderne Kunst – Venster 27
In de Canon van Moderne Kunst geeft Vensters een overzicht van de 50 moderne kunstwerken die iedereen zou moeten kennen. 50 schilderijen, beelden, foto’s, objecten van 50 verschillende artiesten die je nooit meer mag vergeten. Vandaag venster 27: L’Empire des lumières van Rene Magritte.

In de jaren 20 en 30 van de 20e eeuw wordt de moderne kunst gedomineerd door de opkomst van het surrealisme. Kunstenaars als Miro (Venster 24) combineren de lessen van expressionisme en kubisme tot een nieuwe stijl waarin de werkelijkheid wordt vervormd. In de Canon van de Moderne Kunst vandaag aandacht voor een surrealistische kunstenaar die het meest dicht bij het realisme blijft, Rene Magritte.

De opkomst van het surrealisme is een logisch vervolg op de roerige jaren rondom de eerste wereldoorlog waarin vorm centraal stond. Het kubisme onderzocht het perspectief, het expressionisme probeerde kleur, binnen het futurisme stond beweging centraal en het suprematisme combineerde dit tot abstractie. De lessen die kunstenaars geleerd hadden uit al deze stromingen, konden worden toegepast in het surrealisme. Binnen het surrealisme konden namelijk verschillen in kleur, perspectief en beweging worden gecombineerd om een nieuwe werkelijkheid te creëren. Daardoor werd het een populaire stroming bij kunstenaars met allerlei verschillende achtergronden. Miro kwam vanuit de kubistische en abstracte hoek, marcel duchamps kwam vanuit de Dada, Max Ernst vanuit het expressionisme en Rene Magritte bleef veel verwanter aan de realistische kunst van onder meer de nieuwe zakelijkheid.

Magritte’s realistische stijl is goed te zien in de serie schilderijen die hij ‘L’Empire des Lumieres’ noemde. In deze werken beeld hij een nachtelijk landschap uit met daarboven een helderblauwe wolkenlucht. Hierdoor komen dag en nacht bij elkaar in een schilderij. In een precieze gedetailleerde maar toch strakke stijl toont Magritte een huis, een lantaarnpaal en een aantal bomen. In totaal maakte hij drie van deze werken tussen 1950 en 1954 die nu in Museum of Modern Art, het Guggenheim Museum en het Museum voor Schone Kunsten hangen. Als toeschouwer voel je meteen dat iets niet klopt aan het schilderij, maar je moet toch even kijken voordat je merkt dat het de wolkenlucht is. Het is een typisch voorbeeld van het type schilderijen waar Magritte van hield. Hij probeert een illusie te wekken die niet waar kan zijn, maar toch heel dicht bij de werkelijkheid blijft. Schilderijen waar je van moet glimlachen.

In 1892 kwam net ten zuiden van Brussel in Lessen Rene Magritte ter wereld als zoon van een kleermaker. Al op 13 jarige leeftijd verloor hij zijn moeder die het tijdelijke voor het eeuwige verruilde door een vrijwillige verdrinkingsdood. Magritte begon te schilderen in een impressionistische stijl en schreef zich in 1916 in bij de rijksacademie voor schone kunsten in Brussel. Hij maakte hier kennis met het kubisme en futurisme en schilderde veel portretten van naakte vrouwen. Zijn eerste surrealistische werk schilderde hij in 1926, maar zijn schilderijen werden slecht ontvangen tijdens een grote tentoonstelling in Brussel. Teleurgesteld trok hij daarom naar Parijs, waar hij in de kunstenaarsgemeenschap daar kennismaakte van Andre Breton. Breton liet hem kennismaken met andere surrealisten. Ondaks dat Magritte ook in zijn Parijse jaren weinig succes had bij kunsthandelaren en verzamelen, waren ze belangrijk voor de ontwikkeling van Magritte’s eigen gepolijste stijl die hem later zoveel succes zou brengen.

Magritte keerde in 1930 terug naar Brussel en daar zou zij beroemdheid steeds verder groeien in de jaren 30. Er kwamen grote tentoonstellingen in onder meer Parijs en New York. Bovendien kregen zijn schilderijen bekendheid in Amerika. Toch zou zijn echte doorbraak pas komen toen zijn werk werd opgepikt door de pop art kunstenaars van de jaren 60. In 1967 zou Magritte overlijden in Brussel ten gevolge van pancreas kanker.

In Nederland zijn werken van Magritte onder meer te zien in het Museum het Boijmans van Beuningen in Rotterdam. In het buitenland zijn de grootste collecties van Magritte te zien in Brussel (Magritte Museum) en in New York (Museum of Modern Art).