Canon van de Moderne Kunst: Laszlo Moholy-Nagy

Canon van de Moderne Kunst – Venster 39
In de Canon van Moderne Kunst geeft Vensters een overzicht van de 50 moderne kunstwerken die iedereen zou moeten kennen. 50 schilderijen, beelden, foto’s, objecten van 50 verschillende artiesten die je nooit meer mag vergeten. Vandaag venster 39: Licht en Ruimte Modulator van Laszlo Moholy-Nagy.

Laszlo Moholy-Nagy is een vernieuwende kunstenaar, die schilderijen, fotografie, beelden en objecten maakte. In zijns kunstenaarsleven flirtte hij met Expressionisme, Dada, Constructivisme, De Stijl, maar het meest beroemd werd hij in zijn periode bij het Bauhaus waarin hij kunst combineerde met vormgeving en techniek.

Bauhaus was een kunstopleiding in Weimar, later in Dessau, opgericht door Walter Gropius die probeerde kunst te combineren met architectuur en design. De opleiding daagde leerlingen uit hun eigen creativiteit op te zoeken en niet vast te houden aan klassieke materialen en ideeën. Het streven naar vooruitgang in de Bauhaus gedachte, is zeer modernistisch en maatschappelijke geëngageerd.

Laszlo Moholy-Nagy was leraar vormleer tussen 1923 en 1928 en in deze tijd bedacht hij zijn Licht-Ruimte Modulator die hij uiteindelijk maakte in 1930. Dit kunstwerk, dat een voorloper is van de kinetische kunst, bestaat uit doorzichtige en metalen delen die continue bewegen. Ze worden afwisselend beschenen door verschillende gekleurde lampen, waardoor er een spel van licht, kleur en schaduwen ontstaat.

Volgens Moholy-Nagy was de machine een manier om licht, ruimte en beweging te bestuderen en hij noemde het apparaat soms een fontein van licht of een mixer. Moholy-Nagy was zijn hele carrière al gefascineerd door licht en schaduw, die hij veelal bestudeerde door fotografie. Hij wordt als voorloper gezien van digitale kunst en een pionier in fotografie en film.

László Weisz werd in 1895 geboren in Bácsborsód, Hongarije, in een Joods-Hongaarse familie. Pas later, toen zijn vader het gezien verliet, nam hij de naam aan van zijn oom Gustav Nagy. Later voegde hij ook de naam van het Hongaarse dorp waar hij opgroeide Mohol (tegenwoordig, Mol in Servië) aan zijn naam toe. Laszlo wilde schrijver worden, maar besloot toch rechten te gaan studeren totdat de eerste wereldoorlog uitbrak. Vanaf 1915 ging hij bij de artillerie en spendeerde hij uren in observatieposten. Tijd die hij gebruikte om te tekenen. Honderden tekening maakte hij in deze tijd. In 1917 raakt hij gewond, verliet hij front en kreeg hij een reservestatus. De oorlog was een vreselijk trauma voor hem. Na de oorlog probeerde hij weer te gaan schrijven, maar mede door een bevriend kunstcriticus Iván Hevesy besloot hij te gaan schilderen en tekenen. Hij nam lessen bij Robert Berény en begon te werken in een expressionistische stijl. Hij schilderde figuratief, had niets met abstracte kunst of kubisme en was gefascineerd door het effect van kleur op compositie. Al in 1919 maakte hij zijn eerste collage’s, die erg aansluiten bij de Dada-kunst.

Na de oorlog vertrekt hij naar Wenen waar hij zich aansluit bij de MA (vandaag) groep en begint hij voor het eerst abstract te werken. Even later verhuist hij naar Berlijn, waar hij in aanraking komt met Dada en Constructivisme. Hij begint deze periode ook te experimenteren met fotografie. Hij maakt ‘fotogrammen’, foto’s zonder camera, waarbij hij objecten op fotografie papier plaatst. Hij exposeerde in 1922 in de beroemde Der Sturm galerie en kwam in contact met de kunstenaars van de ‘De Stijl’ en Walter Gropius. Gropius rekruteerde hem voor ‘Bauhaus’, de kunstopleiding die hij had opgezet in Weimar, waar hij lesgaf tussen 1923 en 1928. Na de opkomst van de nazi’s ontvlucht Laszlo Duitsland. Eerst naar Nederland (1934), daarna naar Londen (1935-37) en Amerika (1938-1946). In Chicago ging hij weer lesgeven, eerst aan een school die hij ‘New Bauhaus’ noemde, maar slechts kort bestond. Later zette hij de School of design op, dat het Institute for Design werd in 1944. Dat jaar werd Moholoy-Nagy ook Amerikaans staatsburger. Niet veel later overleed hij in 1946, in Chicago.

Een replica van de Licht Ruimte Modulator is te zien in het Vanabbemuseum in Eindhoven  Daarnaast is er werk van Laszlo Moholy-Nagy in het bezit van het Stedelijk Museum, Amsterdam en het Van Doesburg Archief. Buiten Nederland is er werk te zien in het MUMOK in Wenen, the Art Institute of Chicago en het Museum of Modern Art in New York.