Canon van de Moderne Kunst: Picasso

Canon van de Moderne Kunst – Venster 5
In de Canon van Moderne Kunst geeft Vensters een overzicht van de 50 moderne kunstwerken die iedereen zou moeten kennen. 50 schilderijen, beelden, foto’s, objecten van 50 verschillende artiesten die je nooit meer mag vergeten. Vandaag venster 5: Les Demoiselles d’Avignon van Pablo Picasso.

Als je een schilderij zou mogen noemen dat de kunstwereld in de 20e eeuw op zijn kop heeft gezet, moet je bijna wel voor de Demoiselles van Avignon van Pablo Picasso kiezen. Dit schilderij en het hierop volgend kubisme heeft de kunstwereld 30 jaar zijn greep gehouden en Picasso tot de grootste artiest van de 20e eeuw gemaakt. Toch zouden de Demoiselles van Avignon pas beroemd worden in de jaren 20 terwijl het schilderij al in 1907 werd geschilderd door Picasso.

Het schilderij toont vijf vrouwen in hoekige ietwat lompe vormen. Uit de titel van het doek, dat verwijst naar de hoerenbuurt van Barcelona, maken we op dat het om vijf prostitués gaat. Zowel de lichamen van de vrouwen als de achtergrond bestaan uit geometrische vormen, waardoor het perspectief helemaal wegvalt. Juist hierdoor wordt het schilderij vaak als het eerste kubistische schilderij gezien. Al zou je kunnen zeggen dat het doek nog niet helemaal aan alle kubistische principes voldoet, toch is het werk zeker de eerste stap naar latere echt kubistische werken van Picasso en Braque.

Les Demoiselles d’Avignon breekt met alles wat Picasso eerder had gemaakt. Het is bekend dat Picasso meer dan vijftig schetsen maakte om tot dit schilderij te komen. Picasso heeft zich laten beïnvloeden door talloze kunstenaars en kunstwerken. Het meest geroemd is uiteraard de Afrikaanse kunst die terugkomt in de figuren aan de rechterkant van het doek. Het is bekend dat Picasso in het voorjaar van 1907 het Musee de l’Homme bezocht waar Afrikaanse maskers werden tentoongesteld. Deze primitieve kunst die eerder werd gebruikt door Paul Gauguin en Henri Rousseau, moet een bron van inspiratie geweest zijn. Het is bekend dat Picasso een groot liefhebber was van Henri Rousseau en zijn primitieve werk.

Andere invloeden op het schilderij zijn de Spaanse schilder El Greco die vooral in Picasso’s thuisland Spanje bekendheid genoot, maar ook de Fransman Cezanne. Cezanne’s enorme invloed op de moderne kunst werd al eerder geroemd in de deze canon (Venster 1), maar is ook goed te zien bij Les Demoiselles d’Avignon. Een jaar voordat Picasso de Demoiselles schilderde, maakte Cezanne een schilderde van een groep badende mensen. Ook in dit schilderij valt de scheiding tussen voor en achtergrond weg en vormen de mensen geometrische vormen (een grote driehoek met de bomen, en kleine driehoeken als groep mensen). Picasso zou dit principe in zijn Demoiselles van Avignon verder uitwerken door de lichaamsdelen al als geometrische vormen weer te geven.

In de tijd dat Picasso Les Demoiselles d’Avignon schilderde was hij verwikkeld in een zware competitie met Henri Matisse. De beide schilders vochten samen uit wie de voorman van het Modernisme was. Matisse was met zijn fauvisme aan de winnende hand en was zorgde voor de meeste volgelingen. Totdat Picasso de Demoiselles schilderde. Het doek veroorzaakt een shock binnen de kunstenaars wereld en kunstcritici, ondanks dat het doek jarenlang op het atelier van Picasso bleef. Veel kunstenaars en critici waren bevriend met Picasso en zagen zo het doek. Braque deelde het atelier van met Picasso en werd dus het meest beinvloed door het doek. Samen met Picasso zou Braque de jaren erna het kubisme wereldberoemd maken. Met de opkomst van het kubisme en Picasso’s leidende rol, zou hij Matisse definitief verslaan en uitgroeien tot de grootste artiest van de Moderne Kunst.

Les Demoiselles d’Avignon is tegenwoordig te zien in het Museum of Modern Art in New York. Grote collecties met kunstwerken van Picasso zijn bovendien te zien in Malaga, Barcelona, St. Petersburg en Parijs (tijdelijk gesloten wegens renovatie). In Nederland is er werk van Picasso te zien in alle grote moderne kunst musea zoals het Stedelijk Museum, het Gemeentemuseum, het Kroller Moller Museum en het Van Abbemuseum.​