Een innige samenwerking tussen Georges Braque en Pablo Picasso was het begin van een nieuwe kunststroming. Perspectief werd losgelaten, voorwerpen werden van meerdere kanten bekeken. Hoe ontstond het kubisme?

In 1904 was een groot overzicht van het werk van Paul Cézanne te zien bij de Salon d’Automne in Parijs. Zijn vernieuwende werken van de Mont St. Victoire waarin lineair perspectief plaatsmaakt voor kleurexperimenten maakte grote indruk op jonge kunstenaars, zoals Georges Braque.

L’Estaque

In het spoor van Cézanne trok Braque daarom naar het Franse kustplaatsje L’Estaque. Hij schilderde hier meerdere zomers de kust. Initieel werkte hij in een fauvistische stijl zoals Derain en Matisse, maar in 1908 begon de invloed van Cézanne toe te nemen. Hij versimpelde de huisjes in het dorp tot kubussen, die hij met schaduwen diepte gaf. Net als Cézanne gebruikte hij dus kleur voor dieptewerking.

Terug in Parijs exposeerde Braque zijn nieuwe werken bij galerie Kahnweiler. Kunstcriticus Louis Vauxcelles zei dat Braque “figuren en huizen terugbracht tot geometrische schema’s, tot kubussen”. De naam “kubisme” was geboren. De werken maakten grote indruk op Pablo Picasso, die zelf ook experimenteerde met het versimpelen van vormen. Hij had net zijn Demoiselles d’Avignon geschilderd en vond in Braque een gelijkgestemde kunstenaar.

Ceret

Samen trokken Braque en Picasso in de zomer van 1911 naar Céret in de Franse Pyreneeën. Ze huurden hier een groot huis met zicht op de omgeving. In de schilderijen die ze maakten in Céret is alle kleur verdwenen. In grijs en bruintinten schilderden ze het dorp.

Ze maakten hierbij gebruik van meervoudig perspectief. Alsof je een voorwerp niet vanuit één gezichtspunt, maar meerdere gezichtspunten tegelijk bekijkt. In bovenstaande schilderij van de daken van Céret, zie je de huizen van voor, van boven en van opzij tegelijk. Hierdoor ontstaat een compositie van geometrische vormen, die in elkaar overlopen. We noemen dit tegenwoordig analytisch kubisme.

Muziekinstrumenten

De schilderijen die Braque en Picasso maakten in Céret, zijn vrijwel niet te onderscheiden. In dit artikel zijn schilderijen van Braque en Picasso steeds naast elkaar gezet om te laten zien dat ze dezelfde motieven en stijl gebruikten. Zo waren ze dol op muziekinstrumenten zoals gitaren en violen.

In onderstaande schilderijen, zie je dat Picasso en Braque dezelfde driehoek-compositie gebruiken om de figuur weer te geven. De punt van de driehoek vormt het hoog, de zijkanten volgen de vorm van de arm met de elleboog als hoek. Probeer in de speelse vormen ook de instrumenten maar eens te vinden!

Abstractie

Picasso en Braque waren op zoek naar een nieuwe weergave van de werkelijkheid waarin het traditionele perspectief wordt losgelaten. Toch zijn de werken niet helemaal abstract. Er zijn altijd verwijzingen naar de werkelijkheid in te vinden. Ook in latere werken zouden Braque en Picasso altijd figuratief blijven werken. Maar het kubisme onmiskenbaar een belangrijke tussenstap naar de volledig abstracte kunstwerken van Malevich, Mondriaan en Kandinsky.