Gianlorenzo Bernini kreeg van paus Alexander VII de opdracht om een marmeren schedel te maken. De paus werd dankzij het beeld iedere dag geconfronteerd met de tijdelijkheid van het leven.
In de 17e eeuw stond de medische wetenschap nog in de kinderschoenen. Een infectieziekte of een ongelukkige val en het leven kon zomaar voorbij zijn. Veel kunstenaars toonden de vluchtigheid van het leven aan de hand van allegorische afbeeldingen van bloemen, zandlopers, rottend fruit of zeepbellen. Maar het meest voorkomende symbool van de naderende dood was een schedel.
Alexander VII
Bij zijn aantreden als paus Alexander VII gaf Fabio Chigi daarom de opdracht aan Gianlorenzo Bernini om een marmeren schedel te maken voor op zijn bureau. De schedel zou een dagelijkse herinnering zijn aan de nabijheid van de dood. Hij zag de schedel als een aanmoediging om alles uit het leven te halen.
Alexander VII bleek een voorspellende kracht te hebben. Een jaar na zijn aantreden werd Italië getroffen door de pest. Honderdduizenden Italianen kwamen om het leven, maar Rome werd relatief gespaard dankzij het beleid van de paus. Hij nam maatregelen die we tegenwoordig maar al te goed kennen: quarantaine, lockdown en mondmaskers.
Schedel
Jarenlang was de schedel van Bernini alleen bekend van beschrijvingen. Ook is het beeld te zien op een schilderij dat Bernini’s leerling Guido Ubaldo Abbatini maakte van paus Alexander VII. De paus laat zijn rechterhand op de schedel rusten, terwijl in de linkerhand een Bijbel te zien is. Alsof de paus wil zeggen dat een gelovig man niet bang hoeft te zijn voor de dood.
De nazaten van paus Alexander VII verkochten het beeld aan keurvorst Frederik August van Saksen en zo kwam het in Dresden terecht. Hierdoor is beeld nu eigendom van het kunsthistorisch museum van Dresden. Pas vorig jaar werd de schedel van Bernini herontdekt door curator Claudia Kryza-Gersch.
Bernini
Na de dood van Alexander VII kreeg Bernini de opdracht om zijn graftombe to ontwerpen voor in de St. Pietersbasiliek. Hij plaatste een beeld van een biddende Alexander VII bovenop het graf. Onder de paus staan beelden van de vier deugden, als verwijzing naar de goede eigenschappen van de paus. Liefdadigheid en waarheid staan op de voorgrond en Voorzichtigheid en Rechtvaardigheid staan een niveau hoger.
Maar het meest opvallende detail dat Bernini op Alexander’s graf plaatste, is opnieuw een skelet. Midden op de tombe, tussen het draperende marmer, steekt het bronzen skelet een zandloper omhoog. Zelfs op het graf van Alexander VII verwijst Bernini zo naar de tijdelijkheid van het leven.
