Wist u dat Brazilië in de 17e eeuw een Nederlandse kolonie is geweest? Kunstschilder Frans Post trok naar de nieuwe wereld om de bijzondere Braziliaanse dieren te tekenen en te schilderen. Tapirs, capibara’s en alpaca’s hadden ze in Nederland nog nooit gezien!
In 1630 veroverde de West-Indische Compagnie (WIC) een deel van de Braziliaanse kust op de Portugezen. Het gebied was interessant voor Nederland, vanwege de suikerproductie. Daarnaast was Nederlands-Brazilië een ideale uitvalsbasis voor aanvallen op Spaanse zilverschepen. Piraterij was namelijk een belangrijke bron van inkomsten voor de WIC.
Frans Post – Braziliaans landschap met het offer van Manoah, Landschap met Plantage, Zicht op het eiland Itamarca (v.l.n.r.)
Mauritsstad
Gouverneur Johan Maurits stichtte Maurtisstad, het huidige Recife, waar hij een enorm paleis liet bouwen. Johan Maurits was een cultuurliefhebber en probeerde van de stad het culturele middelpunt van de Nieuwe Wereld te maken. Zo kende Mauritsstad de eerste botanische tuin, de eerste dierentuin en de eerste synagoge van Amerika.
Waarschijnlijk op voorspraak van zijn broer (Pieter, architect), kreeg Frans Post de opdracht om voor Johan Maurits het Braziliaanse landschap te schilderen. In 1636 kwam hij aan in Mauritsstad en begon hij de omgeving te verkennen. Het Braziliaanse landschap was nieuw voor hem en hij ontdekte planten en dieren die in Europa niet bestonden.
Tekeningen
In het Noord-Hollands Archief is een verzameling van 34 schetsen uit Brazilië bewaard gebleven. De tekeningen tonen de inheemse dieren van Brazilië: tapir, alpaca, makaak, insecteneter en jaguar. Grotendeels zijn de schetsen ingekleurd met waterverf. Ook schreef hij er teksten bij: zo is het aapje ‘seer vriendelijck ende aerdich’, een jaguar ‘seer wreedt, vernielende ende starck’ en het gordeldier ‘smaeckt gelijck een hoen’.
We weten dat de schetsen gemaakt zijn door Frans Post in Brazilië, omdat hij de dieren liet terugkomen in zijn schilderijen. Zo is de Capibara te zien in het schilderij ‘Zicht op de San Franciscus Rivier’ en het Gordeldier in het werk ‘Braziliaans landschap met het offer van Manoah’.
Frans Post – Capibara, Jaguar, Leguaan, Kaaiman, Gordeldier en Insecteneter (v.l.n.r.)
Schilderijen
Frans Post kreeg in Brazilië de opdracht om voor Johan Maurits een serie van 18 schilderijen van het Braziliaanse landschap te maken. De werken hebben rustige composities, grootse wolkenluchten en tonen de plaatsen waarheidsgetrouw. Vaak zijn op de voorgrond exotische planten en dieren te zien. Van de 18 werken zijn er nog 7 bewaard gebleven (o.a. Zicht op het eiland Itamarca & Zicht op de San Franciscus rivier).
Maar ook na zijn terugkeer in Nederland, bleef Frans Post Braziliaanse landschappen maken. Deze latere schilderijen zijn veel weelderiger, met veel zon, hoogteverschillen en exotische dieren. De Nederlandse kopers waren er toch nooit geweest, dus Post hoefde niet meer waarheidsgetrouw te werken. Een goed voorbeeld is ‘Zicht op Olinda’ (boven dit artikel), dat een geïdealiseerd beeld van de nieuwe wereld laat zien.
Na 25 jaar Nederlands-Brazilië werd de kolonie in 1654 weer ingenomen door de Portugezen. Frans Post woonde toen alweer tien jaar in Haarlem, waar zijn Braziliaanse werken veel indruk maakten. Post werd opgenomen in het Sint Lucasgilde en Frans Hals schilderde zijn portret.
Johan Maurits gaf de Braziliaanse landschappen van Post in 1679 cadeau aan de Franse Zonnekoning Lodewijk XIV. Hierdoor zijn veel Braziliaanse landschappen tegenwoordig onderdeel van de collectie van het Louvre. In Nederland is Post’s werk te zien in onder andere het Rijksmuseum en het Boijmans.
Leuk stukje over Brazilië
Het schilderij Braziliaans landschap met een huis in aanbouw, besproken in dit artikel, hangt in het Mauritshuis in Den Haag.