2021 was een jaar met twee gezichten: gesloten musea in het voorjaar en een spectaculair najaar vol toptentoonstellingen en de aankoop van de Vaandeldrager. Kirchner en Nolde in het Stedelijk museum was de beste tentoonstelling van het jaar. We kijken terug op de kunst in 2021: een jaar vol expo’s, aankopen en jubilea!

We gingen 2021 van start met gesloten musea en we eindigen het jaar met gesloten musea. Bijna zes maanden waren de musea in 2021 gesloten. Zoals we in januari al aankondigden, werd 2021 zo het jaar van de onzekerheid.

Veilingrecords

Ook was 2021 het jaar van de grote kunstaankopen. In januari wisselde een bijzonder portret van jongeman met een medaillon van Sandro Botticelli voor meer dan 80 miljoen van eigenaar. In maart volgde het digitale werk van Beeple voor een recordbedrag van 93 miljoen. We riepen Beeple daarom uit tot kunstenaar van het jaar 2021. Ook keken we terug op de aankoop van het bijzondere werk van El Anatsui door het Stedelijk Museum.

De meest verrassende kunstaankoop volgde afgelopen maand. Het Rijksmuseum koopt met hulp van de Nederlandse staat de Vaandeldrager van Rembrandt voor het onwaarschijnlijke bedrag van 175 miljoen euro. De tweede kamer is al akkoord en het is nu alleen wachten op groen licht van de senaat.

Maar de meeste collectie-discussies gingen in 2021 niet over aankopen, maar over teruggeven. Frankrijk zette een belangrijke stap met de teruggave van 26 geroofde beelden aan Benin. Ook Duitsland en Nigeria bereikten een akkoord over de teruggave van 1100 voorwerpen waaronder 200 van de beroemde Benin bronzen. De verwachting is dat Nederland de komende jaren vergelijkbare stappen zal zetten om roofkunst te retourneren.

Jubilea

Het jaar 2021 was uitgeroepen tot het jaar van het Nederlandse landschap. We keken daarom naar Nederlandse winterlandschappen, Nederlandse bollenvelden en Nederlandse molens. Door corona konden veel activiteiten niet doorgaan, maar ook in 2022 zal het Nederlandse landschap veel aandacht blijven krijgen. In Almere wordt bijvoorbeeld de Floriade georganiseerd.

Ook was 2021 het jaar van de 700e sterfdag van Dante Alighieri. In de kunst is de invloed van zijn Goddelijke Komedie groot, zo blijkt uit de talloze schilderijen van de hel, de louteringsberg en het paradijs. In 2021 was het tevens 100 jaar dat Fernand Khnopff en Jean Paul Laurens zijn overleden en was het 300 jaar na de dood van Antoine Watteau. Ook stonden we stil bij het overlijden van de Franse kunstenaar Christian Boltanski.

Wat was de beste tentoonstelling van het jaar?

Het absolute hoogtepunt van 2021 was Kirchner & Nolde: Expressionisme Kolonialisme in het Stedelijk Museum Amsterdam. De tentoonstelling onderzocht het kolonialisme in het werk van de Duitse expressionisten. Waar ligt de grens tussen inspiratie en toe-eigening?

In de media ontstond naar aanleiding van de expositie veel debat. Sommige recensenten oordeelden dat de Duitse kunstenaars teveel met een hedendaagse bril werden bekeken. Hoorde het kolonialisme niet bij de tijd waarin zij leefden? Kirchner en Nolde waren juist kunstenaars die de Afrikaanse kunst om hun puurheid waardeerden. Was het Stedelijk Museum niet doorgeschoten in hun oordeel?

Juist dit debat laat zien hoe krachtig de expositie was. De tentoonstelling maakt je bewust van je eigen wereldbeeld. Het gaat niet om een simpel stempeltje ‘goed’ of ‘fout’. Het Stedelijk dwingt je om bestaande overtuigingen los te laten en vanuit een ander perspectief te kijken. Verandert dan je waardering van het werk? In een tijd waarin iedereen in zijn eigen social media bubbel leeft, toonde het Stedelijk Museum zo actueel en relevant te zijn.

Andere hoogtepunten van afgelopen jaar waren David Hockney in Bozar, Willem van de Velde in het Scheepvaartmuseum, Albert Cuyp in het Dordrechts Museum en We are animals in de Kunsthal.

KunstVensters

KunstVensters kreeg in 2021 een nieuw jasje, met een fris en herkenbaar logo en een verbeterde zichtbaarheid op tablets en mobiele telefoons. Ook de nieuwsbrief kreeg een nieuw uiterlijk en vond veel nieuwe lezers. Succesvol was de lancering van de Canon van de Nederlandse Kunst, waarin ondertussen 16 vensters zijn verschenen. KunstVensters trok in 2021 daarom meer bezoekers dan ooit tevoren.

Ik schreef 112 nieuwe artikelen. Voor het 5e jaar op rij zijn er gemiddeld 2 artikelen per week geplaatst. Hoewel de musea pas weer open gingen in juni, besprak ik 21 tentoonstellingen, vergelijkbaar met eerdere jaren. Wilt u de hoogtepunten nog eens teruglezen? Hieronder vindt u de meest gelezen artikelen van 2021:
1. Wat weten we over de vaandeldrager van Rembrandt van Rijn?
2. Wie was Maria Magdalena?
3. Wie zijn de ruiters van de apocalyps?
4. Wat is de symboliek van de Pietà?
5. Nederland door de ogen van Claude Monet

Ik wil u opnieuw bedanken voor de vele lieve reacties en het trouwe lezen van de artikelen. Op 1 januari zal ik traditiegetrouw vooruit kijken op kunstjaar 2022. Voor nu een geweldige jaarwisseling gewenst!