Het was in 2017 al aangekondigd door Macron, maar het gaat nu echt gebeuren. Frankrijk gaat roofkunst teruggeven aan Benin. Komende week is de laatste kans om 26 geroofde beelden uit het koninkrijk Dahomey te zien in het Musée Quai Branly in Parijs.

In 1894 veroverde Frankrijk het Afrikaanse koninkrijk Dahomey, het huidige Benin. Bij de vijandelijkheden werd het koninklijk paleis geroofd. Beelden en versierde voorwerpen gingen op een schip naar Frankrijk, waar ze sindsdien te zien zijn geweest in verschillende musea. Benin vraagt al jaren om de teruggave.

Koninkrijk Dahomey

In 1610 stichtte Do Aklin het koninkrijk Dahomey in de binnenlanden van het huidige Benin. Later werden ook de kustgebieden bij het rijk gevoegd. In het rijk woonde mensen van de Fon stam. Ze waren niet altijd geliefd bij buurvolkeren, vanwege hun rol in slavenhandel. Regelmatig voerde ze kleine oorlogen om slaven buit te maken die ze lieten werken op eigen land of verkochten aan de Europeanen.

Dahomey was een welvarend land dankzij de slavenhandel. Maar toen in de loop van de 19e eeuw de slavenhandel verboden werd, was vooral de productie van palmolie de belangrijkste drijfveer van de economie. Ondertussen groeiden de spanningen tussen Dahomey en Frankrijk. Het resulteerde in de inname van het land door Frankrijk, waarbij de Fransen veel kunst buitmaakten.

Koninklijke Beelden

Topstukken van deze teruggave zijn de drie koninklijke bocio-beelden. Het zijn figuren die half mens half dier zijn en de koningen van het land voorstellen. De man met zijn vuurrode veren voor koning Ghézo, de leeuw voor koning Glélé en de haai voor koning Béhanzin.

De beelden waren ingesmeerd magische stoffen om de koningen te vereren. De grote beelden benadrukken de bovenmenselijke aard van de koningen. Ze werden tijdens processies door de stad gedragen. Soldaten betuigden hun eer aan de beelden voordat ze de oorlog in gingen.

Naast de drie koningsbeelden worden ook oude paleisdeuren en verschillende waardevolle voorwerpen teruggegeven aan Benin. In het koninklijk paleis van Benin staan de vitrines al klaar om de beelden op de oorspronkelijke plek aan het publiek te kunnen tonen.

Andere teruggaves

Vorige maand bereikten ook Duitsland en Nigeria een akkoord over de teruggave van 1100 voorwerpen, waaronder 200 van de beroemde Benin bronzen (genoemd naar de stad Benin in het huidige Nigeria). Waarschijnlijk gaat de overdracht plaatsvinden in juli 2022. Hiermee is Duitsland het eerste land dat op grote schaal geroofde kunst terug geeft aan een Afrikaanse land. De afgelopen jaren zijn er meerdere andere restituties geweest, maar altijd kleine aantallen.

Ook Nederland heeft toegezegd geroofde kunst te willen retourneren. Hiervoor vindt op dit moment in verschillende collecties (Rijksmuseum, Musea voor Wereldculturen) herkomstonderzoek plaats. Op dit moment is het nog onduidelijk hoeveel voorwerpen Nederland gaat retourneren en op welke termijn.

BÉNIN, la restitution de 26 œuvres des trésors royaux d’Abomey
Musée du Quai Branly – Jacques Chirac
26 t/m 31 oktober 2021