De prins van het Koninkrijk van Benin is op een missie. Hij gaat museum na museum af met dezelfde claim: Geef ons erfgoed terug! Frankrijk besloot daarom recent 26 bronzen beelden uit Benin te gaan repatriëren. Ondertussen neemt de druk op Nederland toe. Zal ook Nederland overgaan op teruggave van de collectie bronzen uit Benin?

Afgelopen week riep Prins Edun Akenzua het Bristol Museum in Engeland op tot teruggave van een beeld. Het museum bezit slechts één bronzen beeld uit Benin (bovenstaande foto), maar het museum kan volgens de prins als voorbeeld dienen voor andere Engelse musea. Eind 19e eeuw werd het koninkrijk van Benin ingenomen door de Engelsen en werden 4000 bronzen voorwerpen uit het koninklijk paleis buit gemaakt. Sinds de jaren 70 vraagt Nigeria, om teruggave van de beelden (wij schreven hier eerder over).

Musea zitten in hun maag met claims. Aan de ene kant zijn veel musea welwillend om geroofde kunst terug te geven. Maar tegelijk zijn ze bang een precedent te creëeren, waardoor talloze andere claims volgen. Het British Museum dat de grootste collectie Benin bronzen ter wereld beheert, heeft alle claims tot op heden afgewezen. Want staan na Nigeria, niet ook Egypte, Griekenland en Irak op de stoep?

Frankrijk

Sinds afgelopen jaar is Frankrijk het eerste Westerse land dat zich heeft gecommitteerd aan teruggave van de bronzen beelden aan Nigeria. De Franse president Emmanuel Macron heeft beloofd 26 kunstwerken uit Benin te repatriëren. De artefacten, waaronder een koninklijke troon, de sculpturen van de oba (koningen) en een standbeeld van de god Gou, zullen “in de loop van 2020, misschien begin 2021” worden teruggegeven.

De 26 Benin-bronzen kwamen in Frans bezit na een bloedige belegering van de Béhanzin-paleizen in 1892. De beelden bevinden zich nu in de collectie van het Musée du Quai Branly – Jacques Chirac. Het volkenkundig museum in Parijs bevat ongeveer 70.000 objecten uit Afrika. De steun van Frankrijk gaat verder dan teruggave van de beelden. De Franse regering heeft 20 miljoen ter beschikking gesteld voor de bouw van een nieuw museum in Benin City.

Nederland

In Nederland zijn 139 objecten uit het koninkrijk Benin aanwezig in het Museum voor Volkenkunde. Desgevraagd zegt het museum actief in gesprek te zijn met Nigeria als onderdeel van de Benin Dialogue Group. Hierin wordt gesproken over het in bruikleen geven van de objecten aan een nog te bouwen museum in Benin City. Over teruggave kan het museum zelf niet beslissen, omdat de collectie eigendom is van de overheid.

KunstVensters zocht daarom contact met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Een woordvoerder verklaart: “De minister heeft de Raad voor Cultuur verzocht een commissie in te stellen die haar [over teruggave] zal adviseren. De commissie zal dit advies op 1 oktober 2020 presenteren, waarna de minister op basis hiervan haar beleid zal inrichten.” Ook is het in contact met andere landen om tot een gezamenlijke aanpak te komen. Voorlopig is van teruggave dus nog geen sprake.

Update 8-10-2020: De Raad voor Cultuur heeft inderdaad geadviseerd dat alle geroofde kunst teruggegeven moet worden. In een eerste reactie zegt de minister van plan te zijn het advies op te volgen. //Vensters zal het dossier blijven volgen en rapporteren over eventuele teruggave van kunstwerken.

Update 7-12-2020: Een onderzoekscommissie van het Nationaal Museum van Wereldculturen (het Tropenmuseum, het Afrika Museum en het Rijksmuseum Volkenkunde) en de Universiteit van Amsterdam zal gaan onderzoeken welke objecten terug moeten worden gegeven en hoe dit proces moet plaatsvinden.