Hoe Jacob Jordaens pronkte voor opdrachten

In het Frans Hals Museum is dit najaar de pronkkamer van Jacob Jordaens nagebouwd. Een kleine tentoonstelling neemt ons mee in de rijke wereld van de Vlaamse meester.

Na het overlijden van Peter Paul Rubens en Antoon van Dyck, was Jacob Jordaens de belangrijkste kunstenaar uit Antwerpen. De losse penseelstreek en vrolijke composities vol naakten maakte hem populair bij de rijke burgerij. Jordaens werkte voor de kerk, voor rijke koopmannen, maar ook in de Noordelijke Nederland voor de Oranjes.

Jordaenshuis

Door zijn succes behoorde Jordaens bij de rijkste burgers van de stad. Hij woonde in een stadspaleis, waar hij ook een groot atelier had met veel assistenten. De belangrijkste ontvangstzaal van het huis beschilderde hij zelf van plafond tot aan de plinten. Voor het eerst is het hele plafond uit deze pronkzaal nu geheel te zien in het Frans Hals Museum.

Om het weelderige plafond goed te kunnen zien, heeft het museum de zaal een spiegelvloer gegeven. Geen stijve nekken dus, maar overal omgeven door Jordaens. De charme van Jordaens zit in de details. Een wiebelende po op een randje, lijkt bijna van het plafond naar beneden te komen.

Omdat niet alle muurpanelen bewaard zijn gebleven, heeft het museum op de muren uitvergrote tekeningen afgedrukt. Wel zijn de deurpanelen overgebleven waarop een speelse hond en vrolijke kinderen zijn afgebeeld. Een andere deur toont een flirtende oude man met een jonge dame.

Phoebus Foundation

De tentoonstelling in het Frans Hals Museum is mogelijk gemaakt door de Phoebus Foundation. Dit bijzondere particuliere initiatief bestaat uit een verzameling van schilderijen uit de Nederlandse en Vlaamse Gouden Eeuw. De vereniging probeert de werken continue te tonen door middel van bruiklenen aan musea. Regelmatige museumbezoekers hebben zo onopgemerkt vast al een deel van de verzameling gezien.

In het Frans Hals Museum zijn nu naast de plafonddstukken uit de pronkzaal 13 schilderijen van Jordaens te zien, aangevuld met twee portretten van Rubens en Van Dyck. Hiermee is de tentoonstelling bescheiden van omvang, maar is wel ieder schilderij van hoge kwaliteit.

Jacob Jordaens
Zo de ouden zongen, zo piepen de jongen, ca. 1640 – 1645
Olieverf op doek, 211 x 189 cm
The Phoebus Foundation, Antwerpen

De schilderijen geven een blik op de diversiteit van Jordaens’ werk. Leuk zijn de schilderijen gebaseerd op de spreekwoorden van Jacob Cats. “Soo d’oude songen soo pepen de jonge“, ook vaak geschilderd door Jan Steen, is een van de meest ondeugende schilderijen van de tentoonstelling.

Ook schilderde hij de heilige Begga voor een Begijnenklooster in Antwerpen. Bijzonder, als je weet dat Jordaens zelf protestant was en geheime kerkdiensten hield in zijn huis. De speelse schilderijen passen soms ook niet zo goed bij het sobere gedachtegoed van de Calvinisten.

Het Frans Hals Museum laat zien dat Jordaens precies wist wat zijn klanten graag zagen. Met zijn pronkkamer toonde hij klanten wat ze konden verwachten.