Na een jaar waarin het coronavirus de kwetsbaarheid van ons lichaam en onze samenleving heeft blootgelegd, voelen de beelden van Berlinde de Bruyckere pijnlijk actueel. Haar wassen lichamen en dierenhuiden tonen de kwetsbaarheid van het leven.
Rood dooraderde ledematen en de verkleurde huid doen denken aan de schrijnende beelden van overvolle ziekenhuizen en crematoria in Italië, Brazilië en India. Toch kijken we hier niet naar een echt lichaam. Berlinde de Bruyckere maakt wassen beelden, die akelig echt lijken. Haar sculpturen tonen de sporen van de dood.
Engelen
Berlinde de Bruyckere is een grote naam in de hedendaagse kunstwereld. Al 20 jaar reist ze de wereld over voor tentoonstellingen met haar confronterende sculpturen. Maar tijdens de coronacrisis kwam haar leven tot stilstand. In het Bonnefanten zijn de werken te zien die ze tijdens de lockdown maakte.
Tussen de heftige beelden van overvolle ziekenhuizen in Italië en China, vond ze troost in een schilderij van Giorgione: Christus ondersteund door een Engel. De Bruyckere besloot daarom zelf engelen te maken. In een tijd dat mensen eenzaam overlijden in ziekenhuizen, is de behoefte aan contact groter dan ooit.
Engelen
In het Bonnefanten zijn twee aardsengelen te zien. Grote dierenhuiden die over het hoofd van een persoon zijn gehangen. De engelen van Berlinde de Bruyckere zijn even kwetsbaar als de mens: Onder de dierenhuiden komen twee gekneusde voeten te voorschijn. Zelfs in de engelen van de Bruyckere is de dood nooit ver weg.
Berlinde de Bruyckere maakte ook meer abstracte engelen. Aan de muren hangen omhulsels van huid en stof, als een soort slaapzakken waarin je jezelf zou kunnen verschuilen. Het zijn engelen die klaar hangen om het lichaam te beschermen.
Materiaal
De kracht van de beelden van Berlinde de Bruyckere zit hem in de materialen die ze gebruikt: was, huiden, haar. De dierlijke materialen zijn doorleefd en roepen mededogen op. Deze intrinsieke kracht is goed te zien de opgespannen huiden in de installatie Penthesilea in de eerste zaal. Je benadert het werk van achter en wordt dan overdonderd door de kracht van de stellages.
Berlinde de Bruyckere laat zien dat kracht en kwetsbaarheid soms dicht bij elkaar ligt. In Bonnefanten liggen de paardenlichamen naast een installatie van opgestapelde dierenhuiden wachtend op verwerking tot engelen of andere beelden. De kwetsbare paarden geven ze de basis voor de kracht van de engelen.
Een mooie gedachte: kracht halen uit kwetsbaarheid. Zo komen we met Berlinde de Bruyckere sterker de coronacrisis weer uit.
Foto credit van afbeeldingen boven het artikel: Berlinde De Bruyckere. Bonnefanten, zaaloverzicht, 2021. Foto: Mirjam Devriendt.
Tentoonstellingen in 2021:
Pieter Brueghel de jonge (Bonnefanten, Maastricht) – Slavernij (Rijksmuseum, Amsterdam) – Marinus Boezem (Kröller-Müller, Otterlo) – Bruce Nauman (Stedelijk, Amsterdam) – Eva Jospin (Noordbrabants, Den Bosch) – de Pest (Valkhof, Nijmegen) – Maria Magdalena (Catharijneconvent, Utrecht) – Berlinde de Bruyckere (Bonnefanten, Maastricht) – Beestenboel (Kunsthal, Rotterdam) – Nolde en Kirchner (Stedelijk, Amsterdam) – Artemisia Gentileschi (Rijksmuseum Twenthe, Enschede) – Aelbert Cuyp (Dordrechts Museum) – Willem van de Velde (Scheepvaartmuseum, Amsterdam) – Jacob Jordaens (Frans Hals, Haarlem) – Portretten (Rijksmuseum, Amsterdam) – Picasso en Giacometti (Voorlinden, Wassenaar) – Kaarslicht (Museum Gouda) – Allart van Everdingen (Stedelijk, Alkmaar) – JR (Groninger Museum) – David Hockney (Bozar, Brussel) – Frida Kahlo (Drents, Assen)
