Aelbert Cuyp door de ogen van Turner, Constable en Gainsborough

Eind 19e eeuw was er geen schilderij van Aelbert Cuyp meer in Nederland te vinden. Rijke Engelsen hadden zijn werk opgekocht voor hun landhuizen. Vierhonderd jaar na zijn dood is Cuyp’s werk nu terug in Dordrecht! Wat maakte zijn schilderijen zo inspirerend voor Engelse kunstenaars?

Aelbert Cuyp werd in 1620 geboren in Dordrecht. Op zijn schilderijen is de herkenbare kerktoren van de stad vaak te zien op de achtergrond. Cuyp woonde en werkte zijn hele leven in Dordrecht. Wegens de 400e verjaardag van Cuyp zou het Dordrecht museum daarom een grote tentoonstelling organiseren. Vanwege corona werd dat een jaartje later. Maar het is alsnog gelukt! Aan de muren van het museum hangen dit najaar 30 landschappen van de Dordtse meester.

Het typische Italiaanse licht, dat Cuyp zo kenmerkt, schijnt op Nederlandse landschappen met bootjes en koeien. Het blijft bijzonder dat Cuyp nooit in Italië is geweest, maar toch overtuigend weelderige heuvellandschappen schilderde. Kunstenaars en Italië-reizigers Jan Both en Nicolaas Berchem waren zijn voorbeelden.

Engelse navolgers

In de loop van de 18e eeuw werden de schilderijen van Cuyp populair in Engeland. Ze noemden hem vanwege zijn Italiaanse licht de “Dutch Claude”, naar de Franse kunstschilder Claude Lorrain. In het Dordrechts Museum is nu te zien hoe Engelse kunstenaars zich door Cuyp lieten beïnvloeden. Zo bezat John Constable een serie prenten van Cuyp en bestudeerde hij de Nederlandse wolkenluchten.

Ook Thomas Gainsborough keek goed naar zijn werk. Soms lijken de koeien vanuit Cuyps schilderijen het werk van Gainsborough binnen te lopen. Hoewel Gainsborough’s toets veel losser is, gebruikt hij dezelfde composities. De werken ademen een gedeelde liefde voor het platteland.

Rivaliteit

In 1816 hing Cuyp’s De Maas bij Dordrecht in the British Institution in Londen. Kunstschilders buitelden over elkaar heen om het werk te evenaren. Augustus Wall Callcott kopieerde de compositie voor een blik op de haven van Londen. Zijn werk had een groot succes op de jaarlijkse tentoonstelling van the Royal Academy. In Dordrecht hangen beide schilderijen nu naast elkaar.

Callcott’s succes zorgde voor rivaliteit met William Turner. Turner besloot daarom naar Nederland te reizen om Dordrecht en het Nederlandse landschap zelf te bekijken. Twee jaar later stal hij de show bij de Royal Academy met het resultaat “The Dort Packet Boat from Rotterdam”. De rivaliteit tussen Callcott en Turner laat zien hoe groot de invloed van Cuyp is geweest.

Aelbert Cuyp – Rivierlandschap met koeien
Jospeh Mallord William Turner – Abingdon
Thomas Gainsborough – Kustgezicht met schepen en koeien

Dordrechts Museum

De Nederlandse landschapskunst krijgt in eigen land vaak niet de aandacht die het verdient. Nederlandse kunstliefhebbers kijken vaak liever naar Rembrandt, Johannes Vermeer of Jan Steen. Zeker de Italiaanse landschappen vinden we vaak wat overdreven, een beetje kitsch, ‘on-Nederlands’.

Het Dordrechts Museum laat zien hoe buitenlanders naar de Nederlandse kunst kijken. De Engelse blik is onderzoekend en vol verwondering. Het is tijd voor een herwaardering van Cuyp en andere landschapskunstenaars van het Italiaanse licht. Deze tentoonstelling biedt een goede start!