de Vergeten Middeleeuwen van Jean Paul Laurens

Vandaag is het precies 100 jaar geleden dat Jean Paul Laurens overleed. Deze Franse academische historieschilder was eind 19e eeuw de meeste gevraagde kunstenaar voor schilderingen in openbare gebouwen. Toch is er tegenwoordig vrijwel niemand die zijn naam nog kent.

Het is het tragische lot van veel Franse academie schilders. Door de opkomst van de moderne kunst werden hun schilderijen weggezet als ouderwets en weinig relevant. Maar schilders als Bouguereau, Cabanel, Gérôme, Laurens en Messoinier verdienen meer waardering. Het is ongelooflijk dat er zelfs bij de honderdjarige sterfdag van Laurens, geen enkel museum een tentoonstelling aan zijn historische schilderijen besteed.

Historieschilder

Laurens was een echte historieschilder, die vaak de Middeleeuwen als onderwerp nam. Doordat de geschiedenis van de Middeleeuwen niet bij iedereen bekend was, waren zijn schilderijen vooral geliefd bij intellectuelen. Maar ook zonder de verhalen te kennen, sprak de theatrale stijl van Laurens’ werk een groot publiek aan.

Het schilderij boven dit artikel toont Paus Stefanus, die het beleid van zijn voorganger Paus Formosus ongedaan probeerde te maken. Hij daagde hem na zijn dood voor een kerkelijke rechtbank in de basiliek van Sint Jan van Lateranen in Rome. Aangezien het lijk van Formosus zich niet kon verdedigen, won paus Stefanus de zaak. Laurens laat het bizarre proces zien met het rottende lijk van Formosus op een troon. Op de voorgrond brandt wierook om de stank te verbloemen.

Gebaren

In bovenstaand schilderij vertelt hij het verhaal van Robert II (de Vrome), die wilde trouwen met met Bertha van Bourgondië. Paus Gregorius verbood het huwelijk omdat ze een gemeenschappelijke overgrootvader hadden en dus verwant waren in de 6e graad. Het was vooral een politieke beslissing. Het schilderij toont het moment waarop Robert besluit toch met Bertha te trouwen en hij geëxcommuniceerd wordt door paus Gregorius V. Het dramatische effect wordt versterkt met een omgevallen kaars en de paus die het vertrek verlaat. De theatrale composities van zijn schilderijen met handgebaren en heftige mimiek zijn kenmerkend voor Laurens’s stijl.

Laurens zag in het Middeleeuwse verhaal een politieke strijd tussen Fransen die opkomen voor een eigen belangen (Robert) tegenover de invloed van de kerk (Gregorius). Hij schilderde het doek in een tijd dat Napoleon III net was afgezet en de Franse republiek nog erg instabiel was. Laurens was bang voor invloed van de kerk en buitenlandse mogendheden.

Jean Paul Laurens – Drieluik over St Geneviève

Overheidsgebouwen

Op het eind van zijn carière werd Laurens vaak gevraagd voor grote opdrachten. Laurens schilderde voor het Pantheon een drieluik over het leven van St Geneviève. Volgens de legende trok Attilla de Hun in 451 op naar Parijs om de stad in te nemen. Geneviève wist maar haar gebeden het gevaar af te wenden en de stadsgenoten tot rust te brengen. Attilla veranderde zijn plannen en Parijs bleef veilig. Na haar door werd Geneviève heilig verklaard.

Naast zijn opdracht voor het Pantheon, werkte Laurens ook aan wandschilderingen voor het stadhuis van Parijs. Hij toonde hierin de opstand van het Franse volk vanaf de Middeleeuwen tot aan de commune. Deze grote opdrachten laten zien hoe succesvol Laurens is geweest in zijn eigen tijd.