Op 14 september is het 700 jaar geleden dat Dante overleed. In aanloop naar deze dag kijken we de komende weken naar de enorme invloed van zijn boek ‘de Goddelijke Komedie’ op de kunst. In een drieluik gaan we op reis door de hel, over de louteringsberg tot in de hemel. Vandaag het eerste deel: Dante’s Inferno!
Jean Baptiste Corot – Vergilius en Dante 
Edgar Degas – Vergilius en Dante
Inferno
Dante begint zijn verhaal op Goede Vrijdag van het jaar 1300 als hij in een bos achtereenvolgens een luipaard, een leeuw en een wolf tegenkomt. Gedwongen om hierdoor dieper het bos in te gaan, ziet hij een man die de geest van de Romeinse dichter Vergilius blijkt te zijn. Samen met Vergilius gaat Dante op reis door de hel.
Botticelli schilderde een plattegrond van de hel rond 1480. Zoals je in het schilderij kan zien, bestaat de hel uit verschillende lagen waar zondaars tot in de eeuwigheid opgesloten zitten. In het voorgeborchte van de hel komen Dante en Vergilius mensen tegen die voor Christus geboren waren en dus nooit de kans hadden gekregen om Christelijk te worden. Dante spreekt hier onder andere met Homeros en Ovidius.
Francesca en Paolo
In de tweede cirkel van de hel ontmoetten ze Francesca van Rimini, de dochter van van de heer van Ravenna, Guido da Polenta. Uit politieke overwegingen huwelijkte Guido zijn dochter uit aan Giovanni, de zoon van de heer van Rimini. Giovanni was invalide en daarom liet Guido da Palenta haar denken dat ze met Giovanni’s knappe broer Paolo zou trouwen. Na haar gedwongen huwelijk met Giovanni, werden Francesca en Paolo alsnog minnaars. Maar hun overspel werd ontdekt door Giovanni en ze werden door hem vermoord.
Sindsdien bleven de zielen van Francesco en Paolo in de hel, tussen andere overspeligen. Giovanni zat nog dieper in de hel tussen de moordenaars. Het verhaal van Paolo en Francesco was erg populair in de 19e eeuw. Rachmaninov en Tsjaikovski zetten het op muziek en kunstenaars als Ary Scheffer, Jean Auguste Dominique Ingres en Alexandre Cabanel schilderden het liefdespaar, vaak met Dante en Vergilius op de achtergrond.
Paolo en Francesca in schilderijen van (v.l.n.r) Ary Scheffer, Alexandre Cabanel en Giuseppe Frascheri
Dieper in de hel
Dante en Vergilius komen in ieder cirkel andere zondigen tegen. In de derde cirkel (van de vraatzuchtigen) zien Dante en Vergilius het meerkoppige monster Cerberus en in de vierde cirkel volgen de hebzuchtigen die eeuwig grote rotsen rondduwen. In de vijfde cirkel ligt de rivier de Styx, waarin geesten woedend met elkaar vechten.
Deze scene is beroemd geworden dankzij het schilderij ‘de Boot van Dante’ van Eugène Delacroix. In het schilderij is Dante herkenbaar aan zijn rode muts en zien we hem samen met Vergilius. Hij steekt zijn arm uit om zich te beschermen tegen de geesten, die de boot op proberen te klimmen. Bootman Phlegyas roeit zo hard mogelijk de Styx over hen af te zetten bij de poort naar de stad Dis, de ingang naar de lagere delen van de hel.
John Singer Sargent – de Furiën 
George Frederic Watts – de Minotaurus
Geweld
Om dieper de hel in te komen, moeten Vergilius en Dante door de poort van de hellestad Dis. Bij de ingang worden ze bedreigd door de Furiën. De Furiën roepen Medusa op om Dante in steen te veranderen als ze zijn gezicht ziet. Vergilius voorkomt dat Dante zich omdraait en laat hem zijn ogen stevig te sluiten. Gelukkig komt er een engel uit de hemel om hen Dis binnen te laten en ontsnappen ze zo aan de Furiën.
Na in de zesde cirkel de ketters te hebben gezien, komen ze bij cirkel 7 (de cirkel van de gewelddadigen) oog in oog te staan met de Minotaurus. Volgens de Griekse mythologie zat deze monsterlijke kruising tussen een stier en een man in het labyrint op Kreta, totdat Theseus hem doodde. George Frederic Watts schilderde De Minotaurus in 1885.
Eugene Delacroix – Ugolini en zijn zonen / William-Adolphe Bouguereau – Dante en Vergilius in de Hel
Ugolino
In de volgende hoofdstukken beschrijft Dante uitgebreid de geweldplegers, dieven en fraudeurs. Zo worden de dieven in zijn beschrijvingen aangevallen door slangen. Dante en Vergilius klimmen vervolgens op de rug van het draakachtig vliegende monster Geryon om af te dalen tot het diepste deel van de hel. Hier zitten de mensen die verraad hebben gepleegd.
Ze spreken hier met Ugolino, die aan het achterhoofd van bisschop Ruggieri zit te knagen. Ugolino vertelt dat hij een vooraanstaand politicus was geweest. Hij was met zijn jonge zonen gevangen gezet door bisschop Ruggieri en werd achtergelaten om te verhongeren. Hij probeerde in zijn eigen handen te knagen, maar zijn zonen stelden voor dat hun vader ze zou opeten.
Alle verhalen uit Dante’s Inferno komen samen in de fresco’s die Joseph Anton Koch maakte voor de Villa Massimo in Rome. In zijn schildering van de hel staat de duivel centraal. Links van hem zweven Francesca en Paolo door de lucht met onder hen Cerberus en de aangevallen dieven. Linksonder is ook Ugolino te zien die Rugieri bijt. Aan de rechterkant van het fresco zien we Dante en Vergilius door de lucht vliegen op de rug van Geryon.
Fijn om te lezen dat je Dante nu aandacht gaat geven n.a.v. Dante700. Ik heb er dit jaar ook al een paar keer mijn best voor gedaan in mijn blog.
Interessant om daar een uitleg over de krijgen.