Canon van de Moderne Kunst: Man Ray

Canon van de Moderne Kunst – Venster 22
In de Canon van Moderne Kunst geeft Vensters een overzicht van de 50 moderne kunstwerken die iedereen zou moeten kennen. 50 schilderijen, beelden, foto’s, objecten van 50 verschillende artiesten die je nooit meer mag vergeten. Vandaag venster 22: Violon d’Ingres van Man Ray.

In de Canon van de Moderne Kunst was er eerder aandacht voor schilderijen en beeldhouwwerken, maar niet eerder belichtten we een foto. Vandaag aandacht voor een van de voorlopers van het surrealisme in de woelige chaos van de Dada, Man Ray.

Man Ray was een getalenteerd kunstenaar die talloze kunstvormen beheersde. Hij schilderde, fotografeerde, assembleerde, filmde en was een van de grote voorlopers van de conceptuele kunst. Hij vergaarde roem tijdens in de Dada beweging, een groep kunstenaars die aniti-kunst produceerde tijdens de vroege jaren 20. Man Ray droeg zijn steentje bij, door assemblages te maken en zogenaamde ‘ready mades’, bewerkte objecten uit het dagelijks leven. Het zijn voorbeelden van werken waarin hij simpele voorwerpen verhief tot kunst.

Maar Man Ray heeft voornamelijk een grote rol gespeeld in de overgang van Dada kunst naar het surrealisme. Met zijn foto’s uit het begin van de jaren 20 laat hij zien hoe simpele ingrepen een voorwerp of een persoon in iets anders kan veranderen. Zo fotografeerde hij zijn goede vriend Marcel Duchamp in vrouwenkleren. Maar het bekendste voorbeeld van zijn surrealistische foto’s is Ingres’ viool. Deze foto is een eerbetoon aan het de schilderijen van de Franse schilder Ingres waarop naakte vrouwen staan afgebeeld. Man Ray fotografeerde zijn muse – Kiki van Montparnasse – met de rug naar zich toe en beschilderde haar met vioolsleutels.

Man Ray werd in 1890 geboren in Philadelphia, Pennsylvania als oudste zoon van Joods-Russische immigranten onder de naam Emmanuel Radnitzky. Maar bracht zijn jeugd door in New York. Pas in 1912 nam hij en zijn familie de naam Ray aan vanwege opkomend anti-semitisme. Man Ray leerde tekenen op de plaatselijke jongensschool en was een frequent bezoeker van musea. Na zijn middelbare schooltijd werkte hij als freelance tekenaar voor verschillende bedrijven en oefende ondertussen door oude meesters na te schilderen. In 1913 leerde hij Marcel Duchamp kennen. Samen zouden de kunstenaars in New York en later ook in Europa exposeren. Ze raakten betrokken bij de Dada kunstbeweging en dit betekende voor Man Ray een wijziging van vorm. Niet langer tekende of schilderde hij alleen, hij begon assemblages te maken en oefende voorzichtig met fotografie. Ook trouwde hij in 1914 met de dichteres Adon Lacroix, maar na 5 jaar gingen Man Ray en Adom Lacroix weer uit elkaar.

In 1921 verhuisde Ray naar Parijs waar hij met Duchamp het middelpunt vormde van het kunstenaarsleven in Montparnasse. Hij ontmoette Picasso en Braque en talloze andere schilders, schrijvers en architecten. Kiki van Montparnasse was zijn muse en fotografie werd zijn belangrijkste uittingsvorm. Man Ray stond aan de basis van het surrealisme en nam in 1925 deel aan de eerste expositie van surrealisten in Parijs. Hij begon ook korte films te maken en bleef de Parijse kunstenaarsscene domineren tot aan de tweede oorlog. Tijdens de oorlog verbleef hij in California, waar hij een nieuwe vrouw ontmoette en voor de tweede keer trouwde. Na de oorlog keerde hij terug naar zijn geliefde Montparnasse waar hij overleed in 1976. Man Ray ligt begraven op de Cimetiere de Montparnasse.

In Nederland zijn foto’s van Man Ray te zien in het Boijmans van Beuningen in Rotterdam, het Stedelijk Museum in Amsterdam en het Van Abbe Museum in Eindhoven. In het buitenland zijn de grootste collecties van Man Ray te zien in Parijs (Centre Pompidou) en New York (Museum of Modern Art).